BƯỚC ĐẦU RA LÀM QUAN NHÀ NGUYỄN

Ở BẮC HÀ (1802-1804)

(Từ bài 61 đến bài 78)

Ba trăm năm nữa biết chăng,

Người đời ai sẽ khóc thầm Tố Như?

Bài 65:

NGẪU HỨNG              (Bài 2)

         偶興                    （二）

Nhất lệ thiên nhai sái đoạn bồng,       一淚天涯灑斷蓬
La Phù giang thượng khởi thu phong.   羅浮江上起秋風
Hoàng vân bạch thuỷ lưỡng tương chiếu,黃雲白水兩相照
Cấp quản bi ti vạn bất đồng.                 急管悲絲萬不同
Lục xích câu my trường dịch dịch,        六尺拘縻長役役
Tứ thì phao trịch thái thông thông.         四時拋擲太匆匆
Chinh hồng ảnh lý gia hà tại?                征鴻影裏家何在
Ẩn ẩn Quỳnh vân am lưỡng phong.        隱隱瓊雲三兩峰

 

TẠM CHUYỂN LỤC BÁT:

 

HỨNG KHỞI TÌNH CỜ

Chân trời rơi lệ lìa bồng,

Gió thu đã nổi trên giòng La Giang.

Theo nhau nước trắng mây vàng,

Tơ sầu, sáo nhặt chẳng cùng hòa nhau.

Trói thân sáu thước mệt sao!

Bốn mùa thoi mãi đưa nhau vội là.

Bóng hồng xa lượn: đâu nhà?

Mây Quỳnh mờ nhạt hai ba đỉnh ngàn.

 

DỊCH NGHĨA:

Nơi chân trời xa đã phải rơi lệ vì mình như cỏ bồng phải lìa nơi chốn cũ. Trên sông La Phù gió thu bắt đầu nổi lên. Đám mây màu vàng và dòng nước màu trắng vẫn theo nhau. Tiếng sáo gấp gáp, thổi nhặt và tiếng tơ sầu buồn vạn lần không hòa cùng nhau. Tấm thân sáu thước bị ràng buộc làm lụng mệt nhọc mãi. Bốn mùa qua đi như thoi đưa vội vàng. Bóng chim hồng bay đi nơi xa xôi, nơi đâu là nhà? Lờ mờ, thấp thoáng là đám mây Quỳnh trên hai ba ngọn núi thôi.

CHÚ THÍCH:

Bài 66: 

THANH MINH NGẪU HỨNG

     清明偶興

Đông phong trú dạ động giang thành,   東風晝夜動江城
Nhân tự bi thê, thảo tự thanh.               人自悲悽草自青
Xuân nhật hữu thân phi thiếu tráng,      春日有身非少壯
Thiên nhai vô tửu đối thanh minh        天涯無酒對清明
Thôn ca sơ học tang ma ngữ,               村歌初學桑麻語
Dã khốc thời văn chiến phạt thanh.      野哭時聞戰伐聲
Khách xá hàm sầu dĩ vô hạn,               客舍含愁已無限
Mạc giao mao thảo cận giai sinh.        莫敎茅草近階生

 

TẠM CHUYỂN LỤC BÁT:

 

HỨNG TÌNH CỜ VÀO TIẾT THANH MINH

Gió đông sớm tối lay thành,

Người buồn sầu thảm, cỏ xanh mãi hoài.

Ngày xuân thân chẳng trẻ trai,

Thanh minh không rượu lai rai góc trời.

Đay, dâu học tiếng xóm người,

Ngoài đồng nghe khóc như hồi binh đao.

Chứa sầu quán khách xiết bao!

Chớ cho tranh cỏ mọc sao gần thềm!

 

DỊCH NGHĨA:

Suốt ngày đêm, cơn gió từ phía đông chuyển động thổi qua thành từ  bên sông. Người thì cảm thấy mình buồn bã còn cây cỏ vẫn xanh tươi. Những ngày mùa xuân, thân vẫn còn có đây nhưng chẳng còn trai trẻ. Ở chân trời xa vào tiết thanh minh không có rượu để đối ẩm. Những bài ca nơi xóm thôn đã giúp ta học hỏi được tiếng nói của những người trồng đay hoặc trồng dâu tằm. Ngoài cánh đồng vẫn còn nghe tiếng than khóc như hồi có chiến tranh. Ở nơi quán khách, lòng chất chứa nổi sầu buồn vô cùng. Đừng để cho cỏ tranh mọc ở gần thềm nhà.

CHÚ THÍCH:

---

 

 

Xem BÀI SỐ 67-68

 

 

---

Dương Anh Sơn
 Giáo Sư Triết học

Trung học Ninh Hòa