THỜI KỲ RA GIÚP LÊ LỢI BÌNH ĐịNH GIẶC MINH THÀNH CÔNG VÀ LÀM QUAN (Khoảng 1418 - 1429) Dương Anh Sơn

   

 

Bài 21 :

HẠ TIỆP  (KỲ NHỊ)

賀 捷   (二)

 

Gian thần tặc tử tội nan dung              奸臣賊子罪難容

Đáo để chung đầu hiến võng trung.    到底終投憲綱中

Cùng nhưỡng khởi kham diên suyễn tức,   窮壞豈堪延喘息

Đại đình ưng dĩ tấu phu công.              大庭應已奏膚功

Giác thanh vạn lý khê sơn nguyệt,       角聲萬里溪山月

Kỳ cước thiên nham thảo mộc phong. 旗腳千岩草木風

Tứ hải vĩnh thanh tòng thử thủy,            四海永清從此始

Phù tang tảo biện quải thiên cung.       扶桑早辨掛天弓

 

DỊCH THƠ:

 

Mừng thắng trận (Bài 2)

 

Tôi gian làm giặc khó tha,

Rốt cùng lưới pháp phải sa vào tròng.

          Dài hơi, thở gấp đất cùng

Triều đình công lớn báo dâng tin rồi.

Suối trăng muôn dặm vang còi,

Bóng cờ nghìn núi gió vời cỏ cây.

Mãi yên bốn bể từ nay,

Cành phù tang sớm treo đây cung trời.

 

DỊCH NGHĨA:

 

Bọn tôi thần gian trá làm giặc khó tha thứ được - Rốt cùng cũng phải đưa đầu vào lưới – Nơi vùng đất cùng há chịu để cho kéo dài hơi thở gấp - Ở triều đình đã báo dâng tin công lớn rồi - Tiếng tù và vang muôn dặm khe núi dưới ánh trăng - Cỏ cây ngàn núi gió làm lay động dưới bóng cờ - Từ nay, bốn biển sẽ mãi mãi được lặng yên – Đã sớm tách ra đem treo cây cung trời trên cây phù tang.

 

CHÚ THÍCH:

-     到底 đáo để: đến tận cùng.

-     投 đầu: chui vào, ném vào.

-     憲綱 hiến võng: lưới pháp luật.

-     延 diên: dài, bước chân dài.

-     câu 3: ở nơi cuối đất xa xôi chỉ kéo dài (diên) hơi thở gấp và thoi thóp thôi; Chỉ các bộ tộc chống đối triều đình không thể nào kéo dài được lâu. (喘 suyễn: hơi thở gấp, bệnh suyễn).

-     奏膚功 tấu phu công: dâng tấu công trạng to lớn (phu: to lớn, đẹp đẽ).

-     角聲 giác thanh: tiếng còi làm bằng sừng trâu…

-     溪山 khê sơn: suối khe trong núi.

-     腳 cước: chân, dưới chân, dưới bóng, bám vào bên dưới

-     旗腳 kỳ cước: dưới bóng cờ.

-     岩 nham: vách núi hiểm trở. Chỉ chung các ngọn núi.

-     永清 vĩnh thanh: mãi mãi được lắng trong, được yên ổn.

-     此始 thử thủy: bắt đầu từ lúc này.

-     扶桑 phù tang: chuyện thần thoại kể một loài cây mọc ở nơi có mặt trời, có thần linh.

-     早辨掛 tảo biện quải: sớm tách ra treo lên (biện: tách, chia ra).

-     天弓 thiên cung: cung do trời ban để chống giặc dẹp yên loạn lạc (nên phải trả lại cho trời). Mặt khác, công việc giữ yên bờ cõi đã xong, thái bình trở lại nên cung thương vũ khí xếp cất kho.

  

 

Bài 22 :

 

HẠ TIỆP (KỲ TAM)

賀 捷   (三)

 

Thánh triều nhu viễn mẫn hôn ngu,   聖朝柔遠憫昏愚

Nại nhĩ vô tri tự vẫn khu.                    奈爾無知自殞軀

Lũy thế cừu thâm lân cảnh oán,        累世仇深鄰境怨

Khi thiên tội đại quỷ thần tru.             欺天罪大鬼神誅

Mạc tương tiền thế ban kim đại,      莫將前世扳今代

Bất tác trung thần hiệu nghịch tù.      不作忠臣效逆囚

Vi báo hậu lai phiên trấn giải,           為報後來藩鎮者

Chinh luân phúc triệt tại tiền đồ.        征輪覆轍在前途

 

DỊCH THƠ:

 

Mừng thắng trận (Bài 3)

 

Vua lo yên chốn mê xa,

Các ngươi sao chẳng biết mà hại thân.

Đời chồng sâu cảnh oán tràn.

Dối trời tội lớn quỷ thần dẹp ngay!

Chớ lôi đời trước vào nay,

Tôi trung chẳng khứng, theo bầy tù lao.

Báo ai trấn giữ về sau,

Bánh xe lăn trước đổ nhào đường đi.

 

DỊCH NGHĨA:

 

Triều đình có vua sáng suốt làm cho nơi xa xôi được yên ổn, thương xót kẻ mê mờ ngu tối – Sao các ngươi không biết đến để mà tự hại thân mình - Đời chất sâu cừu hận, láng giềng chung quanh thù oán - Dối trời là tội rất lớn, quỷ thần sẽ tru diệt chẳng tha - Chớ lôi chuyện đời trước vào đời nay - Không làm người tôi trung mà theo làm kẻ tội đồ phản nghịch - Vì thế, báo cho kẻ làm việc trấn giữ về sau - Bánh xe lăn đi trước đã đổ kia.

 

 

CHÚ THÍCH:

 

-          聖朝 thánh triều: triều đình có vua sáng suốt.

-          柔遠 nhu viễn: làm cho nơi xa được yên ổn (nhu: yên ổn, thuận theo, yếu mềm…).

-          憫 mẫn: lo buồn.

-          昏愚 hôn ngu: tối tăm, mê mờ, ngu dốt.

-          殞軀 vẫn khu: (軀 khu: thân thể) thân thể bị hại, mất mát.

-          累世 lũy thế: đời thêm chất chồng (累lụy: mệt, phiền lụy, một âm là “lũy” và “lụy” (trói buộc).

-          欺天 khi thiên: lừa dối trời.

-          誅 tru: diệt, dẹp, đánh, trách phạt, trừ bỏ.

-          扳今代 ban kim đại: lôi kéo làm thay đổi thời nay.

-          效 hiệu: noi theo, bắt chước, trao cho.

-          逆囚 nghịch tù: bọn phản nghịch bị tù tội

-          藩鎮 phiên trấn: giữ những vùng đất còn thấp kém ở xa xôi.

-          輪 luân: bánh xe, tròn, ngang dọc, cao đẹp.

-          覆 phúc: sụp đổ, xét lại, thất bại; phúc triệt: dấu vết bánh xe lăn qua đã sụp đổ.

 

 

  

 

Bài 23 :

HẠ TIỆP (KỲ TỨ)

賀 捷   (四)

 

Khi thiên võng thượng vị thiên cao,  欺天罔上謂天高

Thiên võng khôi khôi cánh mạc đào.天網恢恢更莫逃

Hộ ngoại trùng sơn không thiết hiểm,戶外重山空詔險

Lâm gian thê điểu bất quy sào.          林間棲鳥不歸巢

Man khê lộ viễn vu loan ngự,             蠻溪路遠紆鸞馭

Ngọc trướng thâm mưu xuất hổ thao.玊帳深謀出虎韜

Tứ hải chỉ kim câu thiếp tĩnh,             四海只今俱帖靜

Dự tri hậu dật bổn tiên lao.                預知後逸本先勞

 

DỊCH THƠ:

 

Mừng thắng trận (Bài 4)

 

Trời, vua: dối bảo trời cao,

Lưới trời rộng lớn tránh sao được này!

Không ngăn ngoài cửa non bày,

Chim về rừng chẳng được ngay tổ rồi.

Kiệu loan khe suối xa xôi.,

Ra quân trướng ngọc mưu người sâu xa.

Từ nay bốn biển thái hòa,

Biết rằng nhọc trước, sau là nhàn thôi!

 

DỊCH NGHĨA:

 

Dối lừa vua bảo là trời cao - Lưới trời rộng lớn chẳng thể trốn tránh được – Núi non trùng điệp, cửa sắp bày hiểm trở cũng chẳng làm gì được – Chim cũng không bay về được tổ trong rừng - Đường nơi khe núi vùng xa xôi trắc trở cho xe vua đi - Ở nơi trướng ngọc, việc ra quân hùng mạnh đã có mưu sâu - Bốn biển từ nay đều được yên ổn - Biết trước là muốn được an nhàn phải chịu gian lao nhọc nhằn trước.

 

CHÚ THÍCH:

 

-     欺 khi: lừa dối, dối gạt.

-     罔 võng: lưới, võng, lừa dối, mờ tối, không được.

-     謂 vị: lời báo, gọi là, còn là, vì, với cùng.

-     恢恢 khôi khôi: rộng lớn, bao trùm, lồng lộng

-     逃 đào: tránh né, bỏ đi, quên mất.

-     棲 thê: chỗ ở, đậu, nghỉ lại của chim.

-     蠻 man: người Hán gọi miệt thị, coi thường các bộ tộc phía nam xa xôi là “man” hoặc “man di” (mọi rợ) và gọi các bộ tộc phương bắc là rợ “Hồ” v.v… Ở đây chỉ nơi cách trở và xa xôi.

-     紆 vu: quanh co, khúc khuỷu.

-     鸞馭 loan ngự: kiệu hoặc xe chở vua có chạm, vẽ hình chim loan.

-     虎韜 hổ thao: binh lính hùng mạnh (như hổ).

-     俱帖靜 câu thiếp tĩnh: đều được yên ổn, an vui trong cảnh thái hòa.

 

 

---

Dương Anh Sơn
 Giáo Sư Triết học

 Trung học Ninh Hòa