THỜI KỲ RA GIÚP LÊ LỢI BÌNH ĐịNH GIẶC MINH THÀNH CÔNG VÀ LÀM QUAN (Khoảng 1418 - 1429) Dương Anh Sơn

   

 

Bài 36 :

CHU TRUNG NGẪU THÀNH (KỲ TAM)

舟 中 偶成   (期 三)

 

 

Bội kiếm huề thư đảm khí thô,                    佩劍攜書憺氣粗

Hải sơn vạn lý phiến phàm cô.                      海山萬里片帆孤

Đồ trung nhật nguyệt tam đông quá,            途中日月三冬過

Khách lý thân bằng nhất tự vô.                        客裡親朋一字無

Dị cảnh mỗi kinh tân tuế nguyệt,                     異境每驚新歲月

Biển chu trùng ức cựu giang hồ.                      扁舟重憶舊江湖

Tứ phương tráng chí bình sinh hữu.                 四方壯志平生有

Thử khứ ninh từ ngã bộc phô (phu)                  此去寧辭我僕痡

 

DỊCH THƠ:

 

Đi thuyền ngẫu nhiên làm thơ (Bài 3)

 

Dáng thô cắp sách, mang gươm,

Biển non muôn dặm mảnh buồm lẻ loi.

Ba đông ngày tháng qua rồi,

Người thân một chữ đất người vắng tăm.

Sợ thay, cảnh lạ tháng năm,

Thuyền con bao chuyến nhớ chăng sông hồ.

Bốn phương chí sẵn bao giờ,

Tớ, thầy dẫu ốm bơ phờ vẫn đi!

 

DỊCH NGHĨA:

 

Đeo gươm cắp sách sợ rằng tính khí và dáng vẻ còn quê mùa, thô thiển – Muôn dặm núi và biển, mảnh buồm đơn độc lẻ loi - Giữa đường, ngày tháng đã trải qua ba mùa đông rồi – Nơi đất khách, người thân và bè bạn không có một chữ nào (nhận được) - Sợ cho cảnh lạ mỗi khi năm tháng mới – Đi thuyền con, nhớ lạI những cảnh sông hồ cũ – Chí mạnh mẽ đi bốn phương đã sẵn có - Tớ và thầy dẫu có ốm mệt vẫn đi.

 

CHÚ THÍCH:

 

-          Câu 1: mang gươm, cắp sách chỉ e sợ (đảm 憺) tính khí và dán vẻ còn quê mùa, thô thiển. Bản do D.B.C (Sđd. Tr.81) viết 薝 có nghĩa là riềm mũ, sợ không hợp ý câu thơ. Còn bản do Đ.D.A hiệu đính (Sđd. Tr.368) dùng nghĩa của chữ đởm (can đảm, nghĩa khác là chùi, lau sạch) 膽 theo nghĩa hăng hái, hung hăng.

-          片帆孤 phiến phàm cô: mảnh buồm lẻ loi.

-          途中 đồ trung: giữa đường đi.

-          每驚 mỗi kinh: mỗi lần như thế là kinh sợ.

-          新歲月 tân tuế nguyệt: ngày tháng qua mau lại đến năm mới, chỉ sự thay đổi thời gian.

-          我僕ngã bộc: tớ, thầy, ta cùng với người đi theo giúp việc.

-          痡 phu: bệnh tật, đau ốm.

 

 

Bài 37:

 

DU SƠN TỰ

遊 山 寺

 

Đoản trạo hệ tà dương,                                            短棹檕斜陽

Thông thông yết thượng phương.                        匆匆謁上方

Vân quy thiền tháp lãnh,                                            雲歸禪榻冷

Hoa lạc giản lưu hương.                                            花落澗流香

Nhật mộ viên thanh cấp,                                            日暮猿聲急

Sơn không trúc ảnh trường.                                     山空竹影長

Cá trung chân hữu ý,                                                   箇中真有意

Dục ngữ hốt hoàn vương (vong).                          欲語忽還忘

 

DỊCH THƠ:

 

Viếng thăm chùa núi

 

Cất chèo lúc ánh chiều tàn,

Lên cao thăm viếng vội vàng cửa không.

Giường thiền, mây đến lạnh lùng,

Đượm hương khe suối, thơm lừng hoa rơi.

Chiều buông vượn hú tơi bời,

Non ngàn vắng lặng trúc khơi bóng dài.

Thật là có ý trong đây,

Bao lời muốn nói quên ngay kia rồi!

 

 

DỊCH NGHĨA:

 

       Buộc chiếc chèo ngắn lúc chiều tà bóng xế - Vội vàng lên bái viếng chùa trên chốn cao – Mây bay về, giường thiền lạnh thêm – Hoa rơi rụng nơi khe suối còn đượm mùi hương – Khi mặt trời lặn, tiếng vượn hú dồn dập – Núi non vắng lặng, bóng trúc dài ra - Cảnh này thực là có ý bên trong - Muốn nói (ý nào đó) bỗng quên ngay rồi.

 

CHÚ THÍCH:

-          短棹 đoản trạo: cất, ngừng chèo; chỉ việc neo thuyền lại.

-          匆匆 thông thông: vội vàng, gấp gáp.

-          謁 yết: đến bái viếng, hầu chuyên người trên.

-          方 phương: vuông vắn; cư sĩ Duy Ma Cật thời đức Phật Thích Ca tu tập trong căn nhà hình vuông. Đây chỉ nơi ở và tu tập của chư tăng.

-          禪榻 thiền tháp: giường thiền, nơi tu trì của các thiền sư.

-          流香 lưu hương: còn, giữ lại, còn đượm mùi hương.

-          山空 sơn không: núi trống vắng, lặng lẽ.

-          箇 cá: cái quả, cái ấy, cái này, cảnh này…

-          忽 hốt: bỗng nhiên.

-          忘 vong: quên, xao nhãng.

* có sách lại đề tựa bài này là Tiên Du Tự (chùa Phật Tích ở Bắc Ninh) xem Đ.D.A, Sđd. 346). 

 

 

Bài 38:

 

LÃNH NOÃN TỊCH

冷 暖 席

   Tiệt trúc biên bồ vị túc kỳ,                          截竹編蒲未足奇

   Yêu cừ lãnh noãn thích thì nghi.                 要渠冷煖適時宜

   Nhu mao ổn tạ hương xâm cốt,                 柔毛穩藉香侵骨

   Nhuyễn cách hàn phô thủy tẩm ki (cơ)      軟革寒鋪水浸肌

   Trúc viện nhật trường nghi thử thối,          竹院日長宜暑退

   Hồng lâu dạ vĩnh giác xuân ti (tư).              紅樓夜永覺春私

   Cao đường bất thất ôn lương hậu,           高堂不失溫涼候

   Khước hận thần hôn định tỉnh thì.              郤恨晨昏定省時

 

DỊCH THƠ:

 

Chiếc chiếu lạnh, ấm

 

Chẻ tre, bện lác lạ sao?

Mong cho ấm lạnh mùa nào hợp nhau.

Mềm lông, yên chiếu hương sâu,

Êm mình hơi lạnh thấm lâu da người.

Ngày dài viện trúc nóng vơi,

Lầu hồng xuân ở riêng trời đêm thâu.

“Nhà cao” ấm lạnh mất đâu!

Sớm hôm thăm hỏi tiếc sao chẳng thường

 

DỊCH NGHĨA:

 

Chẻ tre, bện lác chưa đủ (gọi là) lạ - Mong mỏi trước hết là lạnh và ấm thích nghi với thời tiết – Lông mềm, chỗ ngồi êm ái như hương thấm sâu vào xương cốt – Ngày dài nơi viện trúc hơi nóng cũng thoái lui – Nơi lầu hồng trong đêm dài, riêng mình thấy được mùa xuân – Nơi cha mẹ ở cũng không để sai trái với việc ấm mát - Tiếc rằng không thăm hỏi sớm hôm đúng lúc được.

 

CHÚ THÍCH:

 

-     截 tiệt: chẻ, cắt rời, chận đứng.

-     編蒲 biên bồ: bện, kết, sắp xếp các sợi lác.

-     未足奇 vị túc kỳ: chưa có gì xem là lạ lùng.

-     要渠 yêu cừ: mong mỏi đầu tiên, yêu cầu trước hết.

-     時 thì: có khi đọc thời: bốn mùa, thời gian, giờ giấc, thường, ngon, lúa.

-     宜 nghi: thích nghi, thích hợp.

-     穩 ổn: êm ái, yên ổn.

-     藉 tạ: nhờ cậy, chiếu để ngồi, trải chiếu.

-     香侵骨 hương xâm cốt: hương thấm đẫm vào tận xưởng tủy.

-     軟革 nhuyễn cách: da dẻ, lông bọc da thú mềm mại.

-     寒鋪 hàn phô: bày ra cái lạnh, lạnh lẽo dàn trải khắp nơi.

-     浸 tẩm: tẩm, ngâm thấm dần dà.

-     肌 cơ: da dẻ ở người.

-     春私 xuân tư: riêng trời xuân, riêng mùa xuân (tư: riêng tư).

-     高堂 cao đường: nhà to cao. Chỉ nơi cha mẹ ở.

-     郤恨khước hận: rất tiếc, ân hận.

-     候 hậu: chờ chực, khí hậu tiết trời.

-     晨昏 thần hôn: sớm và tối.

-     定省 định tỉnh: xếp đặt và thăm nom.

 

 

 

 

 

---

Dương Anh Sơn
 Giáo Sư Triết học

 Trung học Ninh Hòa