THỜI KỲ VUI THÚ ẨN DẬT Ở CÔN SƠN (Khoảng 1438 - 1442) Dương Anh Sơn

   

 

 

Bài 88 :

 

 

ĐỀ BÃO PHÚC NHAM

題 抱 腹 岩

 

Bình minh các trạo thượng nham đầu,       平明擱棹上岩頭

Thừa hứng liêu vi Ngọc Cục du.                乘興聊為玉局遊

Cửu chuyển đan thành cô hạc khứ,           九轉丹成孤鶴去

Tam thần cổ đoạn nhất ngao phù.              三神股斷一鰲浮

Thạch lan ảnh phụ thương giang nguyệt,     石欄影附滄江月

Tiên động yên hàm bích thụ thu.                  仙洞煙含碧樹秋

Thị xứ chân kham dung ngã ẩn,                 是處真堪容我隱

Sơn trung hoàn hữu cựu du phu.                山中還有舊遊不

 

DỊCH THƠ:

 

Đề vào núi Bão Phúc

 

Gác chèo lên đỉnh sớm trời,

Hứng tràn Ngọc Cục dạo chơi chốn nầy.

Chín lần luyện thuốc - hạc bay,

Ba thần đùi đứt, ngao đây nổi rồi.

Sông xanh trăng chiếu đá ngời,

Động thu cây ngậm biếc vời khói dâng.

Nơi đây ta đáng ẩn thân,

Chơi xưa trong núi há không quay về?!

 

DỊCH NGHĨA:

 

Lúc sáng sớm, gác mái chèo đi lên đỉnh núi - Nhân hứng, hãy tạm làm cuộc đi chơi Ngọc Cục - Thuốc luyện chín lần đã thành, hạc lẻ loi đã ra đi – Ba vị thần tiên đùi bị gãy, một con ngao đã nổi lên - Bóng cái lan can đá gá vào bóng trăng xanh biếc trên sông - Động tiên ngậm vào khói biếc của cây cối mùa thu - Chốn này thực xứng đáng để ta có thể ở ẩn - Há không quay về với cuộc đi chơi đã có ngày xưa trong núi chăng?

 

CHÚ THÍCH:

 

-     抱岩  Bão Phúc nham: gồm nhiều ngọn núi ở vùng Đông Triều (Quảng Yên, bắc VN), có nhiều động ăn thông trong lòng núi.

-     玉局 Ngọc Cục: bàn cờ ngọc. Tương truyền Lão Tử đến Nam Đẩu chơi cờ với Trương Đạo Lăng có bàn đá kẻ ô cờ bằng ngọc dưới đất nhô lên.

-     câu 3: luyện thuốc được chín lần trở thành thuốc trường sinh cỡi hạc bay về chốn Bồng Lai một mình.

-     三神股斷 Tam thần cổ đoạn: ba vị thần cúi đùi vế bị cắt đứt. Đây chỉ ba hòn đảo cách nhau ở vùng Đông Triều. Thỉnh thoảng có hòn đảo hình con ba ba lớn nổi giữa biển.

-     石欄 thạch lan: lan can bằng đá.

-     不 phu: nguyên là chữ “bất” 不 (chẳng, không); một âm là Phu: há chăng, há không. (câu hỏi) một âm là Phủ: câu nghi vấn, một âm là Bỉ: coi thường.

-     舊遊 cựu du: bản của Phúc Khê (đời Tự Đức) do Hoàng Khôi sưu tập (S.đ.d tr.138) dùng 2 chữ này. Các sách khác có bản đề “cựu sa” nghĩa không ăn khớp với ý toàn bài. (舊遊) “Cựu du”: cuộc đi chơi xưa cũ khớp với ở câu 2 (Ngọc Cục du); còn “cựu sa”: nghĩa là bãi cát xưa, nếu dịch là “trong núi có còn thuốc xưa luyện thuốc hay không?” thì phải là cựu đan mới hợp lý (xem Đ.D.A, S.đ.d. tr.348).

 

 

 

Bài 89 :

 

TỨC HỨNG

即 興

 

Lãm Thúy đình đông trúc mãn lâm,             攬翠亭東竹滿林

Sài môn trú tảo tịnh âm âm.                        柴門晝掃淨陰陰

Vũ dư sơn sắc thanh thi nhãn,                        雨餘山色青詩眼

Lao thoái giang quang tịnh tục tâm.            潦退江光淨俗心

Hộ ngoại điểu đề tri khách chí,                   戶外鳥啼知客至

Đình biên mộc lạc thức thu thâm.               庭邊木落識秋深

Ngọ song thụy tỉnh hồn vô mị,                     午窗睡醒渾無寐

Ẩn kỷ phần hương lý ngọc cầm.                 隱几焚香理玉琴

 

DỊCH THƠ:

 

HỨNG TỨC THỜI

 

Phía đông đình Lãm trúc đầy,

Cửa sài quét sạch ban ngày âm u.

Sau mưa, núi biếc nên thơ,

Lụt xong sông thoáng tẩy dơ lòng trần.

Cửa ngoài khách đến chim ngân,

Báo thu, cây trút bên sân muộn rồi,

Song trưa, tỉnh giấc chẳng ngơi,

Đốt hương, tựa ghế dạo chơi ngọc cầm.

 

DỊCH NGHĨA:

 

Đình Lãm Thúy về phía đông trúc khắp cả cánh rừng – Cửa làm bằng tre, củi ban ngày tối mờ được quét sạch sẽ - Sau cơn mưa, màu của núi non xanh xanh, nhìn nên thơ – Khi hết lụt lội, sông sáng sủa, rửa sạch lòng trần tục – Chim kêu bên ngoài cửa, biết là có khách đến – Ven sân cây trút lá, biết là đã về cuối mùa thu - Tỉnh giấc ngủ trưa bên cửa sổ, bần thần không ngủ được nữa - Dựa vào ghế, đốt hương thơn, dạo cây đàn ngọc.

 

CHÚ THÍCH:

 

-     攬翠 Lãm Thúy đình: nhà ở ngoài vườn hoặc trên nước để ngắm cảnh và đàm đạo (Lãm thúy: thu hết màu xanh biếc trong tay).

-     柴門 sài môn: cửa làm bằng tre, củi đan nhau. Đây chỉ nơi ở ẩn đơn sơ giản dị.

-     陰陰 âm âm: tối mờ, u ám, âm u.

-     山色青 sơn sắc thanh: màu núi xanh tươi (bản của Hoàng Khôi ghi chữ 青còn bản của Đào Duy Anh hiệu đính dùng chữ 清 (trong trẻo, lắng đọng).

-     江光 giang quang: dòng sông thông thoáng, sáng rỡ.

-     木落 mộc lạc: cây trút lá, nhất là khi mùa thu đến.

-     識秋深 thức thu thâm: báo cho biết mùa thu đến muộn màng

-     午窗 ngọ song: cửa sổ giấc trưa .

-     睡醒 thụy tỉnh: tỉnh giấc ngủ.

-     渾無寐 hồn vô mị: giấc ngủ chẳng thành, bần thần không ngủ được nữa.

-     理玉琴 lý ngọc cầm (lý: ôn lại, sửa sang). Đây là dạo đàn ôn lại các khúc nhạc (ngọc cầm: cây đàn cầm có khảm ngọc).

 

 

 

 

---

Dương Anh Sơn
 Giáo Sư Triết học

Trung học Ninh Hòa