Trang Thơ và Truyện của Lê Ánh                |                 www.ninh-hoa.com

Bs LÊ ÁNH
Bút hiệu:
LÊ P Thọ


 
 
Quê làng Phú Thọ, Ḥn Khói, Ninh Ḥa,
Khánh Ḥa, Việt Nam
Cựu học sinh các trường Tiểu học Pháp Việt,Ninh Ḥa, Trung học Vơ Tánh
Nha Trang, Việt Nam
Tốt nghiệp Y Khoa Bác Sĩ tại Đại Học Y Khoa Sài G̣n

Làm việc tại Quân Y viện Pleiku, Bệnh viện
Nguyễn Tri Phương, Sài G̣n,

Làm việc tại Covenant Medical Center, Lubbock, Texas, Hoa Kỳ.

 

 

Hiện làm vườn tại Phoenix, Arizona, Hoa Kỳ.

 Tập ṭ viết lách dưới bút hiệu Lê Phú Thọ,
Anh Tư Ḥn Khói.

 

 

 

 

 


 

UNG THƯ TUYẾN TIỀN LIỆT

(PROSTATE CANCER)

Bs Lê Ánh
 

 
 

Tuyến tiền liệt cũng c̣n gọi nhiếp hộ tuyến là một tuyến đặc biệt của riêng nam giới, nằm dưới bọng đái (bàng quang), bao quanh phần ống dẫn tiểu nằm ngay phía dưới bọng đái.  Người đàn ông trên 50 tuổi thường bi bệnh bướu tiền liệt tuyến, nói chung có 2 loại:

  1. Bướu hiền, do sự ph́ đại của tuyến (Benign Prostate Hyperplasia)

  2. Bướu dữ, gây nên  bởi sự phát triển tế bào ung thư (Prostate Cancer). 

Ở đây ta bàn riêng về ung thư  tiền liệt tuyến.

 

Tiền liệt tuyến chỉ cân nặng khoảng vài gram lúc người đàn ông tương lai mới cất tiếng khóc chào đời.  Vào tuổi dậy th́, tiền liệt tuyến, dưới tác dụng của kích thích tố nam (testosterone), cùng sự tăng trưởng của toàn cơ thể người nam, cũng lớn lên theo.  Vào tuổi 20, tuyến cân nặng khoảng 20 gram.  Tuyến nằm yên với sức vóc của nó khoảng 25 năm.  Sau đó, ở đa số đàn ông, tuyến lại tiếp tục lớn lên.   Tiền liệt tuyến to thường chỉ xảy ra ở đàn ông trên 45 tuổi, và càng lớn tuổi, càng dễ bị bệnh.

 

I - TRIỆU CHỨNG

 

Ung thư tiền liệt tuyến ở thời kỳ đầu thường không có triệu chứng.  Nó thường được chẩn đoán khi nhận thấy kết quả thử máu PSA cao trong một lần khám bệnh định kỳ.  Người bệnh trước vẫn tiểu không sao, nay thấy đứng lâu hơn b́nh thường mới bắt đầu tiểu được.   Ḍng nước tiểu cũng nhỏ và yếu hơn trước, có khi ngập ngừng, không ra liên tục.  Đi tiểu xong, mà vẫn có cảm giác như chưa tiểu hết.   Khi tiểu xong, đă  cho vào, một lúc nước tiểu c̣n nhỉ ra lại.

Tuy nhiên, đôi khi ung thư tiền liệt tuyến có thể gây ra một số triệu chứng tương tự như của các bệnh khác ví dụ như bệnh ph́ đại tiền liệt tuyến lành tính.  Các triệu chứng bao gồm đi tiểu thường xuyên, đi tiểu đêm nhiều lần, khó tiểu hoặc tiểu ngắt quảng.  Tiểu ra máu (máu trong nước tiểu), đau khi tiểu.

 

Bởi v́ tiền liệt tuyến bao quanh một phần của đường niệu đạo cho nên ung thư tiền liệt tuyến có thể làm rối loạn chức năng tiết niệu và tuyến tiền liệt cũng tiết chất dịch tạo thành tinh dịch theo ống dẫn tinh vào niệu đạo cho nên ung thư tiền liệt tuyến cũng có thể gây ra rối loạn các chức năng và hoạt động t́nh dục, chẳng hạn như khó đạt được sự cương cứng hoặc đau khi xuất tinh.

Ung thư tiền liệt tuyến ở các giai đoạn sau có thể di căn sang các bộ phận khác của cơ thể và gây ra nhiều triệu chứng khác.   Các triệu chứng thường gặp nhất là đau xương, thường ở các đốt sống (xương cột sống), xương chậu, hay xương sườn.  Ung thư c̣n di căn vào các xương khác, thường là phần đầu của xương đùi.  Ung thư tiền liệt tuyến di căn vào cột sống cũng có thể đè lên tủy sống gây ra yếu chân và đại tiện, tiểu tiện không tự chủ.

 

II- NGUYÊN NHÂN

 

Vẫn chưa biết chính xác các nguyên nhân cụ thể gây nên bệnh ung thư tiền liệt tuyến, tuy nhiên các yếu tố nguy cơ chính là vấn đề tuổi tác và tiền sử trong gia đ́nh có ngươi mắc bệnh.

Ung thư tiền liệt tuyến rất hiếm gặp ở đàn ông trẻ hơn 45 tuổi, nhưng càng về già th́ tỉ lệ mắc bệnh càng tăng.  Độ tuổi trung b́nh tại thời điểm chẩn đoán là 70, tuy nhiên nhiều người đàn ông không bao giờ biết họ có bệnh ung thư tuyến tiền liệt.

 

Nghiên cứu khám nghiệm tử thi của một số đàn ôngTrung Quốc, Đức, Israel, Jamaica, Thụy Điển và Uganda bị chết về những nguyên nhân khác th́ đồng thời phát hiện thấy bệnh ung thư tuyến tiền liệt trong 30% các xác chết nam ở tuổi 50, và 80% trong độ tuổi 70.   Nam giới trong gia đ́nh có lịch sử mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt mức độ 1 có nguy cơ mắc bệnh cao gấp đôi so với những người trong gia đ́nh không có ai bị ung thư tiền liệt tuyến.   Một người nếu có anh hoặc em trai mắc bệnh th́ có nguy cơ cao hơn là có cha mắc bệnh.

 

Ở Hoa Kỳ, năm 2005 ước tính có khoảng 230.000 trường hợp mới phát hiện và 30.000 ca tử vong do ung thư tuyến tiền liệt..  Nam giới bị cao huyết áp sẽ có nhiều khả năng phát triển ung thư tuyến tiền liệt.   Một nghiên cứu trong năm 2010 phát hiện ra tế bào đáy của tuyến tiền liệt là những nơi phổ biến nhất để bắt đầu cho những mằm móng của ung thư tuyến tiền liệt.  

 

Ung thư tiền liệt tuyến ở giai đoạn sơ khởi phát triển chậm, tuy nhiên, có những trường hợp di căn, các tế bào ung thư có thể di căn từ tuyến tiền liệt sang các bộ phận khác của cơ thể, đặc biệt là vào xương và các hạch bạch huyết.  Ung thư tiền liệt tuyến có thể gây đau đớn và khó khăn trong vấn đề đi tiểu, quan hệ t́nh dục gặp vấn đề, hoặc rối loạn chức năng cương dương.  Các triệu chứng khác có khả năng phát triển trong giai đoạn sau của bệnh.

 

Tỷ lệ ung thư tiền liệt tuyến khác nhau đối với các vùng trên thế giới, ở miền Nam Á và Đông Nam Á ít hơn ở Châu Âu và đặc biệt là ở Hoa Kư. Ung thư tiền liệt tuyến có xu hướng phát triển ở nam giới  trong độ tuổi 50.

Theo con số thống kê hằng năm về số người đàn ông chết v́ bệnh ung thư trên thế giới, th́ số tử vong do ung thư tiền liệt tuyến gây ra tại Hoa Kỳ và Âu Châu và các nước kỹ nghệ được xếp vào hàng đầu. 

Tại Hoa Kỳ, theo con số thống kê vào năm 1999 có thêm 179.300 trường hợp ung thư tiền liệt tuyến và số tử vong do bệnh này gây ra là 37.000 người.

 

III - NHỮNG CÁCH TRUY TẦM BỆNH

Sau phần khám nghiệm tổng quát cơ thể bệnh nhân, bác sĩ chuyên khoa tiết niệu sẽ tiếp tục theo các phương thức sau đây để truy tầm bệnh.

      1-Khám hậu môn
         (Digital Rectum Examination-DRE):


Bác sĩ dùng ngón tay trỏ có thể sờ thấy bề măt sau chiếm đến 75% diện tích chung của tuyến, nằm phần cuối của ruột già, phần sinh bệnh th́ cừng hơn và rất dễ phát hiện.  Khi t́m thấy một dấu hiệu không b́nh thựng, bệnh nhân được gửi đến các bác sĩ chuyên khoa.  Cách thức khám giản tiện và rẻ tiền, nhưng một khi mà ngón tay đă phát hiện được cục bướu của tuyến th́ thường là bệnh được khám phá hơi chậm.

 

     2-Siêu âm qua ngả hậu môn

         (Transrectal Ultrasound):

 

để t́m chính xác độ lớn, vị trí của bướu giúp cho bác sĩ sinh thiết (biopsy) và lấy tế bào tuyến để khám nghiệm cơ thể bệnh lư học.  Đây là một phương pháp chính xác để định bệnh.

3-Đo lường chất PSA
   (Prostate Specific Antigen):

Chất PSA là một Glycoprotein, một chất xúc tác (enzyme) do các tế bào tiền liệt tuyến ở trạng thái b́nh thường, của tế bào bướu hiền và cả tế bào bướu dữ tiết ra, được ḥa lẫn với tinh dịch.  Do đó chúng tathừa hiểu nồng độ của PSA tăng cao trong máu trong nhiều trường hợp bướu hiền, bướu dữ, viêm tiền liệt tuyến và ngay khi có đặt ống thông tiểu.  V́ sự đa dạng của sự gia tăng nồng độ enzyme, đôi khi chỉ số PSA không chính xác để định bệnh tiền liệt tuyến.

 

Hội Ung Thư Hoa Kỳ (American Cancer Society) khuyến cáo nên khám hậu môn (DRE), đo lượng PSA hàng năm cho các ông 50 tuổi trở lên và cho những đàn ông 45-50 có khả năng mắc bệnh cao hơn và sớm hơn, thí dụ như yếu tố di truyền trong gia đ́nh: ông, cha, hay anh em ruột thịt đă có mang bệnh ung thư tiền liệt tuyến.

 

IV - UNG THƯ TIỀN LIỆT TUYẾN CÓ KHẢ NĂNG CHỮA LÀNH RẤT CAO NẾU BỆNH ĐƯỢC PHÁT HIỆN SỚM, thường thường là chưa có triệu chứng về đường tiểu tiện.  Nếu đă có các triệu chứng của bệnh rồi mới đi truy tầm bệnh th́ có thể bướu đă lớn rồi và đă lan ra chỗ khác, và việc chữa trị bằng thuốc men hay giải phẫu sẽ không dứt hẳn bệnh.

 

Do đó cố gắng của y học làm thế nào định bệnh càng sớm th́ khả năng trị dứt hẳn bệnh càng cao.  Trước thời đại của PSA th́ có đến 33% trường hợp t́m ra bệnh th́ đă quá muộn.  Những năm gần đây, nhờ định lượng được PSA định ra bệnh được sớm hơn, chỉ c̣n có 7% trường hợp phát hiện trễ (thống kê của Đại học Muchen / Đức).

 

Ngoài các cách truy tầm bệnh vừa nêu trên, bác sĩ chuyên khoa có thể làm sinh thiết (biopsy), kết quả thường được biết ngay trong ngày.  Nếu kết quả sinh thiết:

Dương tính: có tế bào ung thư, sự chữa trị bắt đầu ngay;

Âm tính: nếu lượng PSA cho những lần đo kế tiếp không giảm xuống th́ bắt buộc làm lại sinh thiết tuyến Tiền liệt.

Sự định ra bệnh ung thư tiền liệt tuyến sẽ đưa đến cho người bệnh một t́nh trạng kích xúc (shock) nặng:

Sợ cái chết sẽ đến do căn bệnh nan y đưa đến, hết thuốc chữa;

Biến chứng không tránh khỏi sau cuộc giải phẫu: đái mế hay đái dầm, không kiềm chế được đường tiểu, hoặc liệt dương sau khi mổ.

Người mắc phải bướu ung thư chỉ trong thời gian ngắn rất dễ rơi vào t́nh trạng trầm cảm (depression), mất hẳn thăng bằng trong cuộc sống, không muốn phơi bày sự thật ngay cả với vợ hay người bà con thân thuộc.  Nhiều trường hợp phải nhờ đến các nhà tâm lư học giúp đỡ cho bệnh nhân thoát ra khỏi t́nh trạng khủng hoảng tinh thần trước khi bắt đầu chữa bệnh.

 

V- CÁC CÁCH CHỮA TRỊ:

 

Nếu bướu chưa di căn, bướu đang c̣n hạn chế, đang c̣n trong giai đoạn sớm, nhờ giải phẫu lấy toàn bộ mầm sinh bệnh, ở giai đoạn này thi khả năng dứt hẳn bệnh rất cao.

Nếu bệnh đă kéo dài trên hai năm, một khi mà bệnh đă phát triển th́ sự chữa trị chỉ c̣n là tạm thời và theo dơi chờ đợi qua ngày (watchful waiting).  Chú ư, trong chờ đợi, nghĩa là đă định ra bệnh nhưng không chữa trị, chờ cho đến khi bệnh có triệu chứng tại chỗ hay đă di căn th́ cuộc sống c̣n lại của người bệnh không quá 10 năm.

 

1-Phương pháp giải phẫu:

Cắt bỏ tiền liệt tuyến theo đường mổ bụng là phương pháp giải phẫu cổ điển đă được thực hiện 100 năm rồi.   Kể từ năm 1980, cách mổ xẻ được hoàn thiện hơn theo sự phát triển của máy móc y tế và trang bị dụng cụ hiện đại, được xếp vào hạng đại phẫu trong ngành tiết niệu.  Ngay cả cho những người trẻ với những loại ung thư “trầm trọng” có thể sống thêm ít nhất là 10 năm.   Sau cuộc giải phẫu cho dù có bác sĩ khéo tay đến đâu đi nữa, bệnh nhân có thể sẽ bị rối loạn dường tiểu hoặc/và liệt dương.

 

Những năm gần đây c̣n có phương pháp mổ nội soi, không có sẹo mổ lớn.  Ưu điểm là thời gian nằm viện ngắn hơn, nhưng thời gian mổ kéo dài 4 lần nhiều hơn phưong pháp mổ bụng.  Tuy nhiên, hậu quả như rối loạn đường tiểu, chứng liệt dương cũng không thể tránh khỏi.  Phương pháp c̣n mới, kết quả cũng c̣n phải chờ thời gian lâu nữa mới định giá được vị trí trung thực của nó.  Sự kết hợp mổ nội soi với người máy như trong điạ hạt mổ tim hở đang c̣n trong thời kỳ triển khai.

 

2-Xạ trị (Radiation therapy) và Hoá trị liệu pháp (Chemotherapy): khi bệnh đă lan xa.

 

Kích thích tố tuyến dịch (Hormonotherapy) + cắt bỏ dịch hoàn

Khoảng 40 năm, theo nghiên cứu của y học đă biết rơ dịch tinh hoàn tạo kích thích tố (hormone) sinh dục, và chính testosterone là nguồn gốc của ung thư Tiền liệt tuyến.

 

Để kết luận:

Nếu không có kích thích tố testosterone th́ sẽ không có ung thư tiền liệt tuyến;

Nguyên nhân đưa đến ung thư nói chung, chưa có trả lời rơ rệt.  Trên 50 tuổi là thời điểm thường phát sinh bệnh.  Tuổi trung b́nh mắc bệnh là 72.3 tuổi.  Tuổi sống của người đàn ông tăng gia rơ rệt th́ số bệnh nhân bị ung thư tiền liệt tuyến cũng theo đà tăng lên theo.

 

Y học cũng biết rơ là sự bài tiết testosterone do tuyến năo thùy điều khiển.  Hảng thuốc Nhật Takeda đă t́m được một loại thuốc ức chế hoạt động của năo thùy để chận đứng sự tiết ra kích thích tố testosterone, tức là làm ngưng sự phát triển của bướu làm giảm thiểu rối loạn đường tiểu.  Người ta cũng c̣n ghi nhận khi dùng thuốc phần nhiều là cục bướu sẽ nhỏ lại giúp ích rất nhiều cho bác sĩ giải phẫu.

 

Lúc ban đầu v́ hạn chế thời gian có hiệu quả của thuốc, thuốc phải chích hằng ngày, dần dần hảng thuốc bào chế đă kéo dài được hoạt động dài hơn của thuốc, cho nên chỉ cần chích 1 tháng 1 lần.  Hiện đang nghiên cứu để chỉ cần chích 3 tháng/một lần.

Sự cắt bỏ hai dịch hoàn đă thực hiện trên 40 năm, chận đứng 100% sự bài tiết testosterone, có kết qủa nhanh hon là phải dùng thuốc như đă nêu trên.  Số tiền mua thuốc kích thích tố khá tốn kém nên các hảng bảo hiểm sức khỏe đang bàn căi là có nên tiếp tục trả tiền thuốc hay là . . . cắt bỏ dịch hoàn.


Trên thế giới có cả triệu người đang dùng thuốc này, một món lợi kếch sù của hảng thuốc Takeda.

Vấn đề tâm linh của người bệnh là khi nhuốm bệnh th́ kéo thêm vào chứng trầm cảm, tránh giao tiếp với người thân, bàn bè.  Sự bất hoạt động và tránh xa mọi người, nỗi cô dơn gây nên sự xáo trộn trong cuộc sống.

Không ai hiểu rơ bệnh bằng bác sĩ chuyên khoa, không ai biết rơ nỗi khổ tâm hay đau đớn bằng chính bệnh nhân.   Làm thế nào để tránh không gặp phải bệnh, th́ y học chưa trả lời được.  Một điều nhận xét chung:

 

Cơ thể nặng nề, sức vóc ph́ nộm, trong lượng quá cao, thức ăn nhiều thịt. nhiều mỡ và nhất là lượng rượu, thuốc lá là những môi trường xấu, nói chung dễ sinh bệnh tật mà chính con người tự t́m đến.

 

Trong cuộc sống với thức ăn thanh đạm nhiều vitamin: rau, quả, giá, đậu nành,  . . . th́ mầm sinh bệnh ít hơn, có khả năng con người lánh xa được bệnh.

 

Một điểm cần phải nêu lên lần nữa là yếu tố di truyền: con cái hay là anh em ruột thịt của người mắc bệnh th́ khả năng nhuốm bệnh những 2-3 lần nhiều hơn và thời điểm mắc phải bệnh những 10 năm sớm hơn.

 

Tài Liệu Tham Khảo:

 

 1- www.wikipedia.org/wiki/ung-thư-tuyến-tiền-liệt

 2- www.ungthutuyentienliet.com

 3- www.ungthu.org/cacbenhungthu/nt_prostate

 4-www.cancercenter.com/prostate

 5-  www.mayoclinic.org/diseases.conditions/prostatecancer

 

 

 

 

 

 

 

 


Bác sĩ LÊ ÁNH

 

 

 

 

 

 

Trang Thơ và Truyện của Lê Ánh              |                 www.ninh-hoa.com