|
Tuyển Tập:
LIÊU TRAI
CHÍ
DỊ
Cựu
GS
Đàm
Quang
Hưng
Giáo
Sư Toán
Trường Đại Học Cộng Đồng Houston, Texas
Thầy mất ngày 6/3/2017
404. NGÔ LỤC KỲ
Suy tiêu khất thực thán duyên môn
Mạt lộ anh hùng dục đoạn hồn
Phú quư túng nhiên ngô tự hữu
Cảm vong đương nhật giải thôi ân
404. ANH HÙNG ĐOÁN GIỮA TRẦN AI
Vào cuối triều Minh, ở huyện Hải Ninh, tỉnh
Triết Giang, có cử nhân họ Tra, tên Y Hoàng, rất giỏi văn
chương, nhưng rất phóng túng.
Y Hoàng thường nói: "Nam nhi ở đời, dù quen biết
bao nhiêu người đi nữa, nhưng nếu chưa được gặp các bậc Kỳ
kiệt, chưa được theo đuổi các giai nhân tuyệt sắc trong
thiên hạ th́ vẫn chưa được coi là đầy đủ!"
Năm Nhâm ngọ (1642), vào một chiều tháng chạp,
thấy mây đen giăng kín bàu trời, tuyết bắt đầu rơi, tiết
trời giá lạnh, Y Hoàng sai gia nhân sửa soạn cơm rượu cho
ḿnh độc ẩm. Trong khi chờ đỡi, Y Hoàng thả bộ ra cổng xem
có gặp giai nhân mặc khách nào tới thưởng ngoạn cảnh đẹp
thiên nhiên với ḿnh không?
Ra cổng, chợt thấy một người hành khất trẻ tuổi,
dáng vẻ hùng dỹng, đang đứng tránh tuyết dưới mái cổng nhà
ḿnh, Y Hoàng lấy làm lạ, bèn dừng chân đứng nh́n. Lát
sau, Y Hoàng mới lên tiếng mời khách vào nhà. Không nói
không rằng, khách lÆng lặng bước theo Y Hoàng. Vào nhà,
sau khi mời ngồi, Y Hoàng hỏi khách: "Tôivẫn nghe nói ở
ngoài chợ có người hành khất tay không cầm gậy, miệng câm
như hến, bụng đói áo rách, nhưng không tỏ vẻ chi là đói
rách, được người ở chợ gọi là thiết cái (ăn mày sắt)
Phải chăng người ấy chính là khách đây?" Khách đáp:"Thưa
phải!" Hỏi:"Khách có biết uống rượu chăng?" Đáp:"Thưa có!"
Y Hoàng bèn sai tiểu đồng đi lấy một chiếc chén lớn, đem
lên rót rượu mời khách. Khách liềnđỡ chén, uống một hơi
cạn sạch.
Y Hoàng mừng lắm, sai tiểu đồng đi lấy một ṿ
rượu mới với một chiếc chén nhỏ, đem lên cho ḿnh. Khi
tiểu đồng bưng cơm, rượu với chiếc chén lên, Y Hoàng nói
với khách:"Bây giờ xin cùng ước hẹn: khách dùng chén lớn,
tôidùng chén nhỏ, uống cho đến khi ṿ này cạn rượu mới
thôi! Không hay khách có thuận chăng?" Khách gật đầu, rồi
nghiêng ṿ rót rượu, tứ chuốc cho ḿnh, uống liềnmột hơi
10 chén. Y Hoàng bèn tứ rót cho ḿnh một chén mà nhâm nhi,
yến ẩm với khách.
Khi khách đă uống hết 30 chén lớn, Y Hoàng chưa
uống hết 3 chén nhỏ. Trong khi khách chưa tỏ vẻ chi là hơi
say th́ Y Hoàng đă say khướt, nằm dài xuống sập. Thấy thế,
tiểu đồng vội xốc nách chủ, d́u vào pḥng riêng. Thấy ḿnh
phải ngồi trơ trọi, khách liềnđứng dậy, ra đứng dưới mái
cổng như trước.
Sáng sau, khi Y Hoàng tỉnh rượu th́ tuyết ngớt
rơi. Ra nhà ngoài, không thấy khách đâu, Y Hoàng nh́n ra
cổng th́ thấy khách vẫn đứng dưới mái cổng để chờ tuyết
tạnh. Y Hoàng bèn gọi tiểu đồng lên mà nói:"Tối qua, ta
cùng thiết cái uống rượu, quả thức là vui! Thế
nhưng, áo của y đă rách th́ làm sao mà y có thể chống chọi
nổi tiết trời giá lạnh? Hăy đem chiếc áo bông này của ta
đưa cho y!" Nói xong, Y Hoàng cởi áo, đưa cho tiểu đồng.
Được chiếc áo bông, khách vội mặc vào ḿnh rồi bỏ đi,
không thèm quay vào nhà cám ơn và cáo biệt Y Hoàng.
Năm sau là năm Quư Mùi (1643).
Vào cæ cuối xuân, Y Hoàng cùng một nhóm bạn đi
thăm Hàng Châu, tới chùa Trường Minh văng cảnh. Sau đó,
nhóm bạn rủ Y Hoàng đem rượu thịt tới Tây Hồ ngồi yến ẩm.
Gần tới Tây Hồ, chợt trông thấy người hành khất năm ngoái
ở Phóng Hạc Đ́nh, ḿnh mặc áo cụt, mắt ngước nh́n trời,
chân không giày dép, đang cất bước đi, Y Hoàng bèn xin
phép nhóm bạn để ḿnh được tách đi riêng v́ lư do có việc
bận. Thế rồi, Y Hoàng chạy tới nắm lấy tay khách mà lay.
Đưa mắt nh́n, nhận ra Y Hoàng, khách vội chắp tay thi lễ.
Y Hoàng bèn mời khách theo ḿnh trở lại chùa Trường Minh.
Vào chùa, Y Hoàng xin được nhà sư trụ tŕ cho
thuê một căn pḥng trong một tháng. Sau khi mời ngồi, Y
Hoàng hỏi khách:"Chiếc áo bông mà năm ngoái tôibiếu thiếu
lang đâu rồi?" Khách đáp:"Tôiđă bán đi để lấy tiềnmua rượu
uống rồi! Bây giờ đang cæ cuối xuân, tiết trời ấm áp, cần
chi áo ấy?" Thấy ngôn từ của khách lạ lùng, Y Hoàng bèn
hỏi:"Hồi nhỏ, khách có được đi học để biết chæ chăng?"
Khách đáp:"Nghe ra th́ nghịch lư, nhưng chính v́ hồi nhỏ
phải đi học để biết chæ nên bây giờ mới phải đi hành khất
như thế này!" Nghe khách nói, đột nhiên Y Hoàng động ḷng
trắc ẩn, bèn lấy một bộ y phục mới, một đôi giày mới của
ḿnh ra biếu, bảo khách đi tắm gội.
Tắm gội xong, mặc y phục mới, đi giày mới, khách
lên căn pḥng cám ơn Y Hoàng. Y Hoàng bèn mời khách ngồi
xuống ghế. Trong khi đàm đạo, chợt Y Hoàng hỏi: "Quư tính
danh là ǵ? Quư quán ở đâu?" Khách đáp:"Tôihọ Ngô, tên Lục
Kỳ, nguyên quán tại huyện Vỹ Tiến, tỉnh Giang Tô. Nhưng đă
từ ba đời nay, gia nội tổ di cư từ Giang Tô xuống mi«n
nam, lập nghiệp tại huyện TriềuChâu, tỉnh Quảng Đông. Hồi
c̣n nhỏ, tôiđược gia phụ cho đi học. Đến khi gia phụ và
gia huynh cùng mất sớm, tôiham mê cờ bạc, thua hết gia sản
của cha anh để lại, phải xin đi làm kủ binh chạy thư trạm
ở vùng Quảng Đông, rồi lưu lạc giang hồ cho đến ngày nay.
Cũng v́ vậy mà tôibiết được rạ ràng địa thế mọi nơi trong
vùng!"
Y Hoàng hỏi:"Tại sao Ngô sinh không đi kiếm việc
làm, mà lại đi hành khất?" Lục Kỳ đáp:"V́ trước kia, khi
đọc sách, thấy việc đi hành khất không phải là một việc dơ
bẩn! Cổ thời, có nhiều bậc hiềntài cũng đă đi hành khất,
không chút n« hà! Không nói chi đến chuyện được gặp tiên
sinh là một phần thưởng đặc biệt trong cuộc đời phong trần
của tôi, riêng cái ơn tiên sinh đă ban cho cơm ăn áo mặc,
tôisẽ nhớ suốt đời, không bao giờ dám quên, dù tôikhông
phải là Hàn Tín!" Nghe Lục Kỳ đáp xong, Y Hoàng đứng bật
dậy, nắm lấy cánh tay Lục Kỳ mà nói:"Ngô sinh là bậc Kỳ
kiệt trong thiên hạ! Thế mà trước đây, tôichỉ coi Ngô sinh
như bạn rượu mà thôi! Thức là tôicó mắt cũng như mù, đă
hiểu lầm Ngô sinh nhiều lắm!" Nói xong, Y Hoàng lấy
tiềnđưa cho một nhà sư trong chùa, nhờ đi mua giùm một ṿ
rượu lê hoa xuân để ḿnh sớm tối yến ẩm đàm đạo với
Lục Kỳ. Cứ thế, hai người ở với nhau cả tháng trong chùa
Trường Minh.
Tháng sau, một hôm Lục Kỳ nói với Y Hoàng: "Tỉnh
Quảng Đông có 30 quận huyện, mỗi quận huyện có một tay hảo
hán. Nhân hồi loạn lạc do cuộc chiến giữa nhà Thanh với
nhà Minh, tỉnh Quảng Đông trở thành vô chủ, khiến cho mỗi
tay hảo hán đứng ra thành lập một đội phiến quân, nắm
quyềnkiểm soát quận huyện của ḿnh. Tuy nhiên, theo ư tôi,
đội phiến quân nào cũng chỉ là một đội quân phường tuồng
mà thôi. Sau khi vua Thuận Trị lên ngôi cụu ngỹ (1644),
bây giờ đến lúc nhà vua phái binh đoàn xuống mi«n nam tiễu
trừ tàn quân và phiến quân. Tôi nghĩ ḿnh có thể giúp vị
nguyên soái binh đoàn b́nh định được tỉnh Quảng Đông một
cách dễ dàng. Tuy nhiên, tôic̣n đang lượng lứ, không biết
là có nên giúp hay không?"
Y Hoàng bèn khuyên Lục Kỳ nên giúp, mua biếu Lục
Kỳ mấy bộ y phục mới, mấy đôi giày mới, biếu thêm một chút
tiền, rồi giục Lục Kỳ vềQuảng Đông ngay.
Lúc bấy giờ, nhà Thanh vừa đoạt ngôi của nhà
Minh, thiên hạ mới được ổn định. Binh đoàn nhà Thanh phải
đi thuyềntừ Triết Giang xuống Quảng Đông để tiu trừ tàn
quân và phiến quân. Khi lên bộ, binh đoàn nhà Thanh dựng
cờ quạt, nổi chiêng trống, trải dài cả trăm dặm, rầm rộ
kéo vào các thành phố và phủ huyện.
Khi binh đoàn đến TriềuChâu, dân chúng bỏ chạy
vềthôn quê hoặc vào rừng núi, khiến đường phố vắng tanh,
duy chỉ có Lục Kỳ vẫn một ḿnh lầm lỹi đi trên đường. Bị
binh đoàn nhà Thanh bắt được, Lục Kỳ xin được gặp vị
nguyên soái để tŕnh bày đầy đủ mọi chi tiết vềđịa thế và
dân t́nh tỉnh Quảng Đông.
Sau khi nghe Lục Kỳ tŕnh bày, vị nguyên soái
thụ dùng Lục Kỳ, sai đi truyềnhịch trấn an, hiểu dụ và cấp
phát lương thức cho dân chúng cũng như thuyết phục các tay
hảo hán ra hàng. Đi đến đâu, Lục Kỳ cũng thu phục được
nhân tâm, khiến binh đoàn nhà Thanh có thế d như chẻ
tre. Và vị nguyên soái b́nh định được toàn tỉnh Quảng Đông
trong ṿng chưa đầy một tháng. Từ đó, mỗi khi Lục Kỳ bàn
điềuǵ th́ vị nguyên soái lại nghe theo. Vị nguyên soái
bèn dùng các mưu lược mà Lục Kỳ đă dùng ở Quảng Đông để đi
b́nh định hai tỉnh Phúc Kiến và Tứ Xuyên. Trong một thời
gian ngắn, vị nguyên soái lại b́nh định được cả hai tỉnh
này.
Vị nguyên soái bèn dâng sớ lên vua Thuận Trị,
xin phong cho Lục Kỳ chức Thông Tỉnh Thủy Lục ĐềĐốc.
Năm Khang Hy thứ nhất (1662), triềuđ́nh bổ nhiệm Lục Kỳ
vào chức Đốc Phủ huyện Tuần Châu, tỉnh Quảng Đông.
Trong thời gian lưu lạc giang hồ, Lục Kỳ nghĩ
rằng ḿnh sẽ chết trong cảnh nghèo hèn, túng đói. Thế
nhưng, khi gặp Y Hoàng, được Y Hoàng cấp cho áo quần,
tiềnbạc, khen ḿnh là bậc Kỳ kiệt trong thiên hạ, th́ Lục
Kỳ thấy ḷng ḿnh bỗng nhiên phấn khởi hẳn lên.
Sau đó, khi được Y Hoàng khích lệ, khuyên nên ra
giúp vị nguyên soái binh đoàn nhà Thanh b́nh định tỉnh
Quảng Đông, Lục Kỳ mới quyết chí tiến thân vào quân đội
nhà Thanh, rồi được nhà vua thăng đến phẩm trật nguyên
nhung.
Do đó, Lục Kỳ thường nói với người chung quanh
rằng:"Trong sốnhữngngười phàm trần hiểu ta, không ai có
thể sánh được với Tra cụ nhân!"
Năm Nhâm dần (1662), khi được triềuđ́nh bổ nhậm
đi làm Đốc Phủ huyện Tuần Châu, tỉnh Quảng Đông,
Lục Kỳ bèn sai một bộ tướng đem 3000 lạng vàng lên huyện
Hải Ninh tỉnh Triết Giang, biếu Y Hoàng.
Lục Kỳ lại viết một phong thư riêng, khẩn khoản
mời Y Hoàng xuống Quảng Đông chơi, xin cung cấp đầy đủ
thuyềnbè, xe cộ. Y Hoàng nhận lời.
Khi Y Hoàng đi tới huyện Mai Lĩnh, tỉnh Quảng
Đông th́ thấy một thanh niên dẫn một đoàn tùy tùng đứng
dàn ở hai bên đường để nghênh đón ḿnh, giữ l rất cung
kính. Kinh ngạc quá, Y Hoàng bèn hỏi xem thanh niên ấy là
ai th́ được biết đó là con trai Lục Kỳ, được cha sai dẫn
đoàn tùy tùng tới huyện Mai Lĩnh để nghênh đón Tra cụ
nhân. Khi tới gần huyện Tuần Châu, tỉnh Quảng Đông, cách
huyện thành chừng 20 dặm, Y Hoàng đă thấy Lục Kỳ dẫn một
đoàn tùy tùng đứng dàn ở hai bên đường để nghênh đón ḿnh,
nghi vệ uy nghiêm như nghi vệ đón rước một vị vương giả.
Khi Y Hoàng vào tới dinh thứ của Lục Kỳ th́ đột
nhiên thấy Lục Kỳ nằm rạp xuống đất, giập đầu lạy ḿnh mà
nói:"Tôilà kẻ hành khất thiết cái ngày xưa! Nếu
không được gặp tiên sinh th́ tôiđâu có ngày nay? Bây giờ
tôilại được cái vinh hạnh tiên sinh nhục lâm th́ dù có lấy
thân ḿnh mà báo đáp công đức của tiên sinh, tôivẫn cảm
thấy là chưa đủ!"
Lục Kỳ khẩn khoản mời Y Hoàng ở lại Tuần Châu
chơi với ḿnh một năm. V́ nể Lục Kỳ, Y Hoàng đành phải
nhận lời. Trong thời gian ấy, mỗi khi gặp một việc công
phiềntạp, cần phải giải quyết cho huyện dân, Lục Kỳ lại
tới xin ư kiến của Y Hoàng. H Y Hoàng nói ra ư nào là
Lục Kỳ làm đúng theo ư đó, khiến huyện dân rất mức ca tửng
công đức của Lục Kỳ và biếu xén Lục Kỳ rất nhiều tiềnbạc.
V́ thế, tài sản của Lục Kỳ lên tới hàng cứ vạn.
Trong dinh thứ của Lục Kỳ có một vườn hoa rất
đẹp. Trong vườn, có một non bộ cao hơn hai thước, hang
động lung linh, tứa như do thần tiên chế tạo.
Một hôm, Y Hoàng ra vườn ngắm hoa. Nh́n thấy non
bộ, Y Hoàng thích quá, cứ đứng ngắm nghía, hết lời tán
thưởng. Từ đó, ngày nào Y Hoàng cũng ra vườn hoa ít nhất
là một lần để ngắm non bộ.
Một hôm, ra ngắm non bộ, Y Hoàng nẩy hứng, muốn
đềmấy chæ. Chợt nh́n thấy trên thành non bộ có bút với
nghiên, Y Hoàng bèn lấy bút chấm mức rồi viết hai chæ
Trứu Vân ( Mây Trun) lên non bộ.
Tuần sau, khi ra thăm vườn hoa, thấy non bộ đă
biến mất, Y Hoàng kinh ngạc. Hỏi thăm mấy gia nhân coi
vườn th́ chúng đềuthưa rằng chúng không được biết.
Tṛn một năm sau, đến ngày Y Hoàng ra về,Lục Kỳ
lại sai gia nhân lấy ra 3000 lạng vàng nữa để biếu Y
Hoàng. Lục Kỳ nói:"Tôikhông dám nói là để đềnơn tiên sinh!
Tôichỉ xin ghi lại cái cảm khái của Hàn Tín ngày xưa mà
thôi!" Thế rồi Lục Kỳ cưại ngựa, dẫn đoàn tùy tùng đi
tin chân Y Hoàng đến trên 20 dặm.
Vềđến nhà ḿnh ở huyện Hải Ninh, tỉnh Triết
Giang, Y Hoàng ra vườn sau thăm mấy luống hoa và cái ao
sen. Chợt nh́n thấy ở giữa ao có non bộ của Lục Kỳ với hai
chæ Trứu Vân ḿnh đă đề lên, Y Hoàng mới biết Lục Kỳ đă
sai gia nhân tải non bộ tới nhà ḿnh.
Một hôm, có kẻ đến thuật cho Y Hoàng nghe chuyện
Lục Kỳ đă bắt gia nhân thuê thuyềnlớn để tải non bộ từ
Quảng Đông lên Triết Giang, tốn phí mất trên một ngàn quan
tiền.
Ngày nay, Y Hoàng đă mất, vườn hoa đă bị bỏ
hoang, ao sen đă cạn nước, duy c̣n non bộ với hai chæ
Trứu Vân vẫn đứng sững ở giữa ao.
Huyện Thi«u Trung, tỉnh Triết Giang, có phú ông
họ Trang, tên Đ́nh Việt, mua được một bộ Quốc Sụ của sụ
gia Chu Tương. Đ́nh Việt thuê 3 danh sĩ ở Giang Tô san
nhuận lại bộ sách rồi đem ấn hành, phổ biến trong dân
gian.
Để làm tăng giá trị cho bộ sách, Đ́nh Việt muốn
in họ tên của 10 danh sĩ san nhuận ở trang đầu bộ sách. V́
thế, ngoài họ tên của 3 danh sĩ đă thức sứ san nhuận bộ
sách, Đ́nh Việt c̣n mượn họ tên của 7 danh sĩ khác ở trong
vùng, trong đó có họ tên của Tra Y Hoàng.
Ít lâu sau, sụ gia Chu Tương bị triềuđ́nh kết
tội vànhữngdanh sĩ san nhuận bộ sách đềubị kết án cức
h́nh. Thấy Y Hoàng và 6 danh sĩ khác đềubị kết án oan, Lục
Kỳ bèn dâng sớ lên nhà vua, trần t́nh mọi sứ việc, và xin
nhà vua min tội chonhữngdanh sĩ bị mượn họ tên để in ở
trang đầu bộ sách. V́ nhà vua chuẩn tấu nên Y Hoàng mới
thoát án cức h́nh.
Y Hoàng có vợ và một trai tên Y Cương. V́ có
tiềncủa Lục Kỳ biếu cha nên suốt ngày Y Cương không học
hành, hay làm ăn chi cả, chỉ ngồi uống rượu, làm thơ.
Y Cương lấy tiềncủa cha đi mua 12 thiếu nữ trẻ
đẹp, đem vềdạy múa hát, tạo thành một đội nữ nhạc riêng
cho gia đ́nh họ Tra.
Tra phu nhân lại là một vị nữ lưu rất giỏi vềâm
luật. Để giúp con, phu nhân tứ đứng ra đàn hát,
điềuchỉnhnhữngsai lầm cho đội nữ nhạc của gia đ́nh.
V́ thế, có một thời, đội nữ nhạc của gia đ́nh họ
Tra là đội nữ nhạc nổi tiếng nhất trong vùng Giang Triết.
Mỗi lần mở yến tiệc, Y Cương lại buông rèm, thắp
đuốc, đem đội nữ nhạc ra tŕnh din.nhữngkẻ được mời tới
dự tiệc đềubị ngẩn ngơ bởinhữngthanh sắc lung linh tỏa
khắp pḥng tiệc.
405. KIỀU NỮ
A thừa xú nữ cánh tri danh
Hà ư khuynh tâm hữu Mạnh sinh
Ngự vũ tồn cô báo tri kỷ
Cư nhiên tiết nghĩa nhất thân t́nh
405. QUẢ PHỤ TRINH LIỆT
Làng Vân Phong, huyện B́nh Nguyên, tỉnh Sơn Đông
có gia đ́nh họ Kiều, gồm ông bà Kiều và hai gái là Nhất
Nương 26 tuổi, với Nhị Nương 14 tuổi. Nhất Nương đă đen
đủi xấu xí lại bị tật nguyền, mũi huyếch, chân thọt, nên
vẫn chưa có chồng.
Trong làng, có nho sinh họ Mục, 41 tuổi, góa vợ
đă hơn một năm, nhưng nhà nghèo, không có tiền nạp sính lễ
để cưới vợ kế. Có bà mối tới nhà khuyên Mục sinh nên đến
hỏi Nhất Nương. Nghe lời, Mục sinh bèn đến thưa chuyện với
ông bà Ki«u. Ông bà Kiềuliền thuận gả Nhất Nương cho Mục
sinh, không đ̣i sính lễ.
Ba năm sau, Nhất Nương sanh con trai, đặt tên là
Tuấn. Năm sau, Mục sinh bị bạo bệnh mà mất, khiến mẹ con
Nhất Nương bị lâm vào cảnh cơ cức. Không biết trông cậy
vào ai, Nhất Nương phải vềnhà cha mẹ, xin được cấp dượng
để có tiền nuôi con. Kiều bà từ chối, nói rằng con gái đă
đi lấy chồng th́ phải tứ lập, không được vềnhờ vả cha mẹ.
Phẫn uất quá, Nhất Nương thề không bao giờ vềnhà cha mẹ
nữa, rồi đi học nghề dệt lụa để kiếm tiền nuôi thân và
nuôi con.
Hai năm sau. Trong làng có nho sinh họ Mạnh,
nhà giàu, nuôi nhiều gia nhân, t́ nữ, và một bà vú. Năm
ấy, sau khi sanh trai đầu ḷng, đặt tên là Ô Đầu, vợ Mạnh
sinh cũng bị bạo bệnh mà mất. Mạnh sinh bèn giao Ô Đầu cho
bà vú chăm nuôi.
Năm sau, khi Ô Đầu vừa tṛn một tuổi, Mạnh sinh
hết tang vợ, bèn nhờ bà mối đi kiếm cho ḿnh một người vợ
kế. Bà mối giới thiệu cho Mạnh sinh mấy đám, nhưng Mạnh
sinh không ưng đám nào.
Một hôm, Mạnh sinh đi chợ, gặp Nhất Nương đem
lụa ra chợ bán. Thấy Nhất Nương tuy xấu xí, nhưng tính nết
lại l độ, đoan trang, Mạnh sinh bèn tới nhờ bà mối đến
hỏi Nhất Nương cho ḿnh.
Bà mối đến nhà Nhất Nương, ngỏ ư cầu hôn của
Mạnh sinh. Nhất Nương từ chối. Bà mối nói:"Mạnh quan nhân
giàu lắm! Nếu nương tử chịu nhận lời th́ sẽ có nhiều gia
nhân, t́ nữ để sai bảo, khỏi phải dệt lụa, mà Mục Tuấn
cũng sẽ được đi học đến nơi đến chốn!" Nhất Nương nói:
"Xin cám ơn bà! Đáng lẽ, đang nuôi con trong cảnh đói rách
cơ cức này mà được Mạnh quan nhân cầu hôn th́ nên nhận lời
ngay mới phải! Tuy nhiên, tiện thiếp thấy có hai điềukhông
ổn!" Bà mối hỏi:"Hai điềuchi?" Nhất Nương đáp:"Một là,
tiện thiếp đă già xấu lại tật nguy«n. Hai là, tiện thiếp
là đàn bà góa, chứ không phải làxửnữ. V́ thế, nay được
Mạnh quan nhân cầu hôn, tiện thiếp thấy rằng ḿnh được
thương hại chứ không phải là được quư trọng!" Bà mối
vềthuật lại với Mạnh sinh. Nghe xong, Mạnh sinh càng quyết
tâm cầu hôn Nhất Nương.
Hôm sau, Mạnh sinh tới nhờ bà mối đem tiềnđến
biếu Kiềubà, nhờ Kiềubà đến khuyên Nhất Nương nhận lời cầu
hôn.
Được tiền, Kiềubà mừng lắm, bèn đến khuyên Nhất
Nương nên nhận lời Mạnh sinh, nhưng Nhất Nương vẫn từ
chối. Ngượng quá, Kiềubà bèn tới nhờ bà mối đến nói với
Mạnh sinh rằng ḿnh c̣n có người con gái thứ nh́ là Nhị
Nương, 21 tuổi, nay muốn gả cho Mạnh sinh. Thế nhưng, Mạnh
sinh không chịu, quyết tâm chờ Nhất Nương đổi ư, nhận lời
cầu hôn của ḿnh.
Không bao lâu, đột nhiên Mạnh sinh cũng bị bạo
bệnh mà mất. Nghe tin, Nhất Nương khóc lóc thảm thiết, tới
nhà viếng tang. Có người hỏi:"Mạnh quan nhân không phải là
phu quân hay bà con thân thích ǵ của nương tử mà sao
nương tử lại khóc lóc thảm thiết đến thế?" Nhất Nương
đáp:"Theo thiển ư, trong ngỹ luân của con người là quân
thần, phụ tử, phu phụ, huynh đệ, bằng hữu th́ thân thiết
nhất là phu phụ rồi đến bằng hữu, nhưng phải là bằng hữu
tri kỷ! Tuy Mạnh quan nhân không phải là phu quân,
nhưng lại là tri kỷ của thiếp!" Người ấy hỏi:"Sao nương tử
biết Mạnh quan nhân là tri kỷ của ḿnh?" Nhất Nương
đáp:"V́ thiếp đă 33, vừa già xấu, vừa tật nguyền,lại góa
bụa, nên bị thiên hạ coi khinh! Trong khi đó, Mạnh quan
nhân hiểu thiếp, coi trọng thiếp, cứ quyết tâm chờ thiếp
nhận lời cầu hôn! Vậy Mạnh quan nhân không phải là tri kỷ
của thiếp hay sao?"
V́ vợ chồng Mạnh sinh không có bà con thân thích
ǵ ở trong làng nên sau khi Mạnh sinh mất, lỹ gia nhân, t́
nữ đua nhau lấy cắp tài sản của Mạnh sinh mà bỏ trốn,
trong nhà chỉ c̣n có bà vú ở lại chăm nuôi Ô Đầu. Thế rồi,
bọn vô lại trong làng rủ nhau tới cướp phá nhà Mạnh sinh,
khuân hết đồ đạc trong nhà đem đi. Chúng c̣n họp nhau bàn
tính cách sang đoạt ruộng nương của Mạnh sinh. Suốt ngày,
bà vú chỉ biết ngồi ôm Ô Đầu trong ḷng mà khóc sướt
mướt.
Nghe chuyện, Nhất Nương rất bất b́nh. Nghe nói
Mạnh sinh có người bạn học thân là nho sinh họ Lâm, Nhất
Nương liềnt́m đến nhà Lâm sinh mà nói:"Khi Mạnh quan nhân
hỏi tiện thiếp làm vợ kế, tuy tiện thiếp đă chối từ nhưng
trong thâm tâm, tiện thiếp vẫn kính phục và coi Mạnh quan
nhân là người tri kỷ. Nay, Mạnh quan nhân mất, con là Ô
Đầu mới được hơn một tuổi, tiện thiếp muốn đem vềnuôi để
tạ ḷng người tri kỷ!" Lâm sinh hỏi:"Tuy nương tử có ḷng
tốt, nhưng nương tử nghèo khó, sao không chờ một bằng hữu
giàu có của Mạnh quân đem Ô Đầu vềnuôi?" Nhất Nương
đáp:"Biết chờ ai bây giờ? V́ không có ai chịu đem Ô Đầu
vềnuôi nên tiện thiếp mới đứng ra xin nuôi, kẻo trong ngỹ
luân không c̣n hai chæ bằng hữu nữa!" Lâm sinh
hỏi:"Nương tử muốn tôilàm ǵ trong vụ này?" Nhất Nương
đáp:"Tuy không có ai chịu đem Ô Đầu vềnuôi, nhưng nếu tiện
thiếp đem vềnuôi th́ thế nào bọn vô lại trong làng cũng
phá đám, v́ chúng sợ tiện thiếp sẽ chiếm đoạt hết ruộng
nương của Mạnh quan nhân mà chúng đă họp nhau bàn tính
cách sang đoạt! V́ thế, tiện thiếp muốn tới đây nhờ tiên
sinh dùng văn chương mà viết giùm tiện thiếp một lá đơn
xin quan tể huyện B́nh Nguyên chính thức cho phép tiện
thiếp được đem Ô Đầu vềnuôi!" Lâm sinh đáp:"Chuyện đó th́
tôicó thể làm được! Sáng mai, mời nương tử tới đây lấy
đơn!" Nhất Nương bèn cám ơn Lâm sinh mà ra về.
Nghe được tin này, bọn vô lại trong làng giận
lắm, bèn bàn nhau bắn tin ngay cho Lâm sinh hay là nếu Lâm
sinh viết đơn giùm Nhất Nương th́ chúng sẽ giết chết. Kinh
hăi quá, Lâm sinh không dám viết đơn nữa, chỉ đóng chặt
cửa mà nằm ở nhà.
Sáng sau, khi Nhất Nương đến xin đơn th́ nghe
Lâm sinh nói rằng ḿnh không dám viết v́ bị bọn vô lại
trong làng dọa giết. Nhất Nương bèn đến thăm Ô Đầu th́
nghe bà vú nói rằng bọn vô lại đă chia nhau hết ruộng
nương của Mạnh sinh rồi.
Giận quá, Nhất Nương không nhờ người viết đơn
nữa, một ḿnh lên huyện đường xin vào gặp quan tể. Quan
cho vào, hỏi:"Có việc chi mà ngươi xin vào gặp ta?" Nhất
Nương đáp:"Bẩm đại quan, thiếp xin vào gặp đại quan để xin
đại quan cho phép tiện thiếp được đem một đứa bé mồ côi
cha mẹ vềnhà nuôi!" Quan hỏi:"Con cái nhà ai?" Nhất Nương
đáp:"Bẩm đại quan, đứa bé tên là Ô Đầu, con của nho sinh
họ Mạnh trong làng tiện thiếp!" Quan hỏi:"Ngươi là bà con
thân thích như thế nào với Mạnh sinh?" Nhất Nương đáp:"Bẩm
đại quan, tiện thiếp chỉ là người cùng làng với Mạnh quan
nhân mà thôi!" Quan nói:"Phải là bà con thân thích th́ mới
được phép đem đứa bé vềnuôi!" Giận quá, Nhất Nương
nói:"Bẩm đại quan, tiện thiếp nghĩ rằng tuy là bà con thân
thích nhưng nếu không muốn nuôi đứa bé th́ đại quan cũng
không nên cho phép, c̣n tuy là người dưng nước lă nhưng
nếu muốn nuôi đứa bé th́ đại quan cũng nên cho phép!" Nghe
thấy thế, quan nổi giận, đập bàn mà quát:"Ngươi ăn nói hỗn
hào, dám dạy dỗ ta cách chăn dân hay sao?" Rồi quan sai
lính đuổi Nhất Nương ra khỏi huyện đường.
Trên đường về,uất ức quá, Nhất Nương ghé vào nhà
vị thân hào họ Cố ở trong huyện mà thuật lại đầu đuôi câu
chuyện, rồi xin Cố ông lên huyện đường tường thuật lại sứ
t́nh với quan tể, xin quan truyềncho bọn vô lại phải hoàn
trả tài sản của Mạnh ông cho Ô Đầu cũng như xin quan
truyềncho ḿnh được đem Ô Đầu vềnuôi.
Cho rằng Nhất Nương là người có nghĩa, Cố ông
liềnthay y phục mới, lên huyện đường xin vào gặp quan tể
mà tường thuật sứ t́nh. Nể Cố ông, quan bèn sai nha lại đi
điềutra cho rạ thức hư. Khi nha lại vềtŕnh rằng lời tường
thuật của Cố ông là đúng, quan bèn sai lính đi bắt bọn vô
lại đă sang đoạt tài sản của Mạnh sinh vềhuyện đường trừng
trị.
Sau đó, quan cho thu hồi hết tài sản của Mạnh
sinh để trả lại cho Ô Đầu. Tuy nhiên, v́ Ô Đầu c̣n nhỏ nên
quan giao cho Nhất Nương quản lư tài sản ấy và đem Ô Đầu
vềnuôi, truyềnrằng khi Ô Đầu 20 tuổi th́ Nhất Nương phải
trả lại tài sản ấy cho Ô Đầu.
Nghe thấy quan truyềnnhư thế, bà vú bèn xin Nhất
Nương đem Mục Tuấn sang ở chung với Ô Đầu và ḿnh, nhưng
Nhất Nương cương quyết không nghe. Nhất Nương bèn bảo bà
vú bế Ô Đầu sang ở một pḥng riêng trong nhà ḿnh, rồi
niêm phong hết nhà cửa của Mạnh sinh lại.
Mỗi khi thấy cần chi tiêu hay mua sắm ǵ cho Ô
Đầu th́ Nhất Nương lại dẫn bà vú vềnhà Mạnh sinh, bảo bà
vú lấy thóc của Mạnh sinh đem ra chợ bán, rồi giữ lấy
tiềnmà chi tiêu cho Ô Đầu chứ Nhất Nương không tơ hào chi
đến tài sản của Mạnh sinh cả. Riêng Nhất Nương th́ vẫn dệt
lụa như cỹ để nuôi thân và nuôi con.
Sáu năm sau, Ô Đầu lên 7. Nhất Nương rước thầy
đồ về nhà dạy Ô Đầu học, c̣n Mục Tuấn lên 10 th́ Nhất
Nương bắt đi làm ruộng. Thấy thế, bà vú bất b́nh,
nói:"Nương tử đă bỏ ra biết bao công sức để nuôi Ô Đầu th́
bây giờ nương tử phải để cho Mục Tuấn được học chung với Ô
Đầu mới là phải lẽ!" Nhất Nương đáp: "Học phí trả thầy đồ
cho Ô Đầu là của Mạnh quan nhân! Nay nếu thiếp lấy tiềncủa
Mạnh quan nhân để trả học phí cho con ḿnh th́ lương tâm
thiếp sẽ bị cắn rứt, không yên!"
Mười ba năm sau, khi Ô Đầu 20, Nhất Nương bán ba
trăm hộc thóc để lấy tiềnsửa sang lại nhà cửa của Mạnh
sinh, cưới cho Ô Đầu một cô vợ con nhà vọng tộc ở trong
huyện, bảo vợ chồng Ô Đầu cùng bà vú dọn vềnhà Mạnh sinh
mà ở, rồi trao hết tài sản của Mạnh sinh cho hai vợ chồng,
c̣n Nhất Nương vẫn ở nhà ḿnh với con và vẫn dệt lụa để
sinh sống như cỹ.
Được tài sản của cha do Nhất Nương trao lại, Ô
Đầu lại bỏ tiền ra nuôi nhiều gia nhân, t́ nữ như cha.
Tuần sau, Ô Đầu dắt vợ đến nhà Nhất Nương, khóc
lóc xin Nhất Nương cùng Mục Tuấn tới nhà ḿnh ở chung,
nhưng Nhất Nương không thuận.
Đêm sau, vợ chồng Ô Đầu lén đến nhà Nhất Nương,
khiêng khungcửiđem vềnhà ḿnh, cất vào kho. Sáng ra, thấy
mất khung cụi, Nhất Nương đang sửng sốt th́ thấy vợ chồng
Ô Đầu lại đến khóc lóc lạy lục, nói rằng nếu Nhất Nương
với Mục Tuấn không chịu đến nhà ḿnh cư ngụ th́ vợ chồng
ḿnh không thể an tâm mà sinh sống. Nghe thấy thế, Nhất
Nương mới chịu sai Mục Tuấn theo ḿnh dọn đến ở chung với
vợ chồng Ô Đầu, khóa cửa nhà ḿnh để đó.
Thấy vợ chồng Ô Đầu cung phụng ḿnh và Mục Tuấn
như mẹ và anh ruột, không để cho ḿnh và Mục Tuấn phải
nhúng tay vào việc chi, Nhất Nương bức dọc mà nói:"Bắt mẹ
con ta phải ăn không ngồi rồi như thế này th́ ta không thể
nào chịu được! Phải để cho ta trông nom gia vụ trong ngôi
nhà này th́ ta mới ở lại!" Bất đắc dĩ, vợ chồng Ô Đầu phải
chiềuư Nhất Nương.
Thế là Nhất Nương cắt đặt công việc cho các gia
nhân, t́ nữ, người nào việc ấy, sinh hoạt điềuḥa. Thế
rồi, Nhất Nương lại sai Mục Tuấn làm quản lư cho vợ chồng
Ô Đầu, ra đồng tuần hành coi sóc ruộng nương, vềnhà tính
sổ sách, được trả lương như một kẻ làm thuê. Đối với vợ
chồng Ô Đầu, Nhất Nương cũng rất cứng rắn. H hai vợ chồng
làm điềuchi lầm lỗi là Nhất Nương lại khiển trách ngay,
không kiêng nể ǵ.
Một hôm, thấy vợ chồng Ô Đầu làm một việc trái ư
ḿnh, Nhất Nương bảo sửa lại, nhưng hai vợ chồng cứ làm
ngơ, không sửa. Nhất Nương giận lắm, liềnsửa soạn hành lư
để vềnhà ḿnh cư ngụ. Kinh hăi quá, vợ chồng Ô Đầu phải
quỳ xuống xin lỗi, Nhất Nương mới chịu ở lại.
Năm sau, thấy mẹ con ḿnh ở nhà Ô Đầu đă được
một năm, Nhất Nương có ư muốn từ giă vợ chồng Ô Đầu, dẫn
Mục Tuấn về nhà ḿnh cư ngụ. Nhân ngày Ô Đầu được nhận vào
học ở trường huyện, Nhất Nương bèn đem chuyện ấy ra bàn.
Vợ chồng Ô Đầu lại khóc lóc van xin, Nhất Nương mới chịu
bỏ ư định ấy.
Thấy Mục Tuấn đă 24 mà chưa có vợ, vợ chồng Ô
Đầu bèn bỏ tiềnra cưới vợ cho Mục Tuấn. Sau đám cưới, vợ
chồng Ô Đầu chia đôi ngôi nhà, để cho vợ chồng Mục Tuấn ở
một nửa, nhưng Nhất Nương không chịu, bắt Mục Tuấn phải
đem vợ vềở nhà ḿnh. Vợ chồng Ô Đầu năn nỉ Nhất Nương cho
vợ chồng Mục Tuấn ở chung trong ngôi nhà của ḿnh, nhưng
Nhất Nương cương quyết không nghe. V́ thế, vợ chồng Mục
Tuấn phải vềcư ngụ trong ngôi nhà cỹ của Nhất Nương.
Nghĩ rằng nếu ḿnh chia tài sản cho Mục Tuấn th́
Nhất Nương lại cản, Ô Đầu bèn lén mua một trăm mẫu ruộng ở
làng bên mà cho Mục Tuấn. Tuy được ruộng, nhưng v́ sợ mẹ
biết, Mục Tuấn không dám tứ canh tác mà cho người làng bên
thuê. Nhờ lỡi tức cho thuê ruộng, vợ chồng Mục Tuấn cũng
được dư dả.
Hai mươi năm sau, Nhất Nương 73 tuổi, vẫn cư ngụ
ở nhà Ô Đầu. Một hôm, Nhất Nương bị bệnh nằm trong pḥng
riêng, sai t́ nữ ra mời vợ chồng Ô Đầu vào mà nói:"Ta đă
bỏ nhà, dọn đến đây ở với vợ chồng các con đă được trên 20
năm. Bây giờ ta muốn vềnhà ta cư ngụ để chết ở đó!" Vợ
chồng Ô Đầu cùng khóc lóc năn nỉ, xin Nhất Nương ở lại.
Thấy hai vợ chồng thành tâm, Nhất Nương bèn nói:"V́ thấy
vợ chồng các con thành tâm muốn ta ở lại đây cho đến chết
nên ta cũng chiều ư mà ở lại. Tuy nhiên, khi ta chết rồi
th́ phải cho đưa xác ta vềnhà ta mà làm l an táng!" Vợ
chồng Ô Đầu xin y lời.
Tháng sau, Nhất Nương mất. Ô Đầu sai gia nhân
tới báo tin cho vợ chồng Mục Tuấn hay rồi mời hai vợ chồng
đến nhà ḿnh bàn chuyện tang l. Khi vợ chồng Mục Tuấn
tới, Ô Đầu đem một bọc tiềnra biếu, xin vợ chồng Mục Tuấn
cho phép ḿnh được cụ hành tang l ở nhà ḿnh rồi sau đó,
hợp táng Nhất Nương với thân phụ ḿnh là Mạnh sinh. Nghĩ Ô
Đầuxửsứ có lư, vợ chồng Mục Tuấn cùng ưng thuận.
Suốt tuần cụ hành tang l ở nhà Ô Đầu để tiếp
quan khách tới viếng tang th́ không có chuyện chi lạ xảy
ra. Thế nhưng, hôm cụ hành l an táng th́ linh cữu Nhất
Nương nặng quá, 10 người không sao khiêng nổi. Ô Đầu bèn
sai gia nhân đi thuê 30 phu lức lượng tới khiêng mà linh
cữu vẫn không chuyển dịch. Lát sau, đột nhiên Mục Tuấn ngă
lăn xuống đất, thất khiếu chảy máu tươi mà nói:"Hợi thằng
con bất tiếu kia! Sao mi lại được bán xác mẹ mi?" Kinh hăi
quá, vợ chồng Ô Đầu vội quỳ xuống đất, x́ xụp lạy lục khấn
khứa, xin hoăn l an táng ba ngày, và xin đưa linh cữu
vềnhà Mục Tuấn. Lúc đó, Mục Tuấn mới tỉnh lại. Giữ đúng
lời khấn khứa, Ô Đầu bèn thuê người đưa linh cữu Nhất
Nương vềnhà Mục Tuấn để tái cụ hành tang l. Mặt khác, Ô
Đầu sai gia nhân đi sửa sang phần mộ của Mục sinh.
Ba hôm sau, Mục Tuấn với Ô Đầu cùng làm l hợp
táng Nhất Nương với Mục sinh trong cùng một mộ huyệt.
Cựu GS
ĐÀM QUANG HƯNG
Giáo
Sư Toán
Trường Đại Học Cộng Đồng Houston, Texas
www.ninh-hoa.com |
|