Đặc San Xuân

52. HẠNH XẢ

C

hiêm ngưỡng hình tướng, mô tả các đức Phật hay Bồ-tát, ta thấy riêng có đức Di-Lặc là cười, không phải là cười mỉm, mà là cười vui vẻ, hả hê, trái với khuôn mặt trang nghiêm và đôi mắt nhìn xuống, trầm tư của các vị Phật khác. Chắc chắn phải có một ý nghĩa gì hết sức sâu xa trong cái nét hết sức đặc biệt ấy. Nói tới đức Di-Lặc, Phật tử chúng ta luôn luôn nhớ rằng Ngài tượng trưng cho hạnh hỷ xả. Giờ đây, chúng ta tìm hiểu về chữ XẢ.

Khi nói: “Mệt quá rồi, cho tôi nghỉ xả hơi một chút”, chúng ta thấy ngay rằng “xả” mang lại một cái gì thoải mái, nhẹ nhàng như vừa qua cơn mệt, đồng thời chữ “xả” gợi lên một cái gì phấn khởi hơn, tăng tiến hơn, như vừa lấy lại sức, sau khi được nghỉ mệt. Đó là nói về thể xác. Còn về phương diện tinh thần, “xả” là thế nào?

Đồng ý rằng xả là buông bỏ, nhưng buông bỏ cái gì? Buông bỏ những gì đè nặng lên tâm hồn chúng ta, làm cho chúng ta khổ, để tìm giải thoát.

Đầu tiên, lòng tham lam và sự ham muốn ray rứt chúng ta không lúc nào nguôi. Thời nào cũng vậy, đặc biệt là thời nay, sự tích trữ của cải vật chất là mục tiêu của đa số. Kiếm một muốn kiếm mười, đến nỗi đã có câu “lòng tham không đáy”, nhét bao nhiêu vào túi cũng chưa vừa. Từ đó, thủ đoạn nào cũng không ngại, kế gian nào cũng không từ! Trôi lăn vào trong guồng máy rồi, khó mà thoát! Ham ăn chơi, ham tiền bạc, ham địa vị, tất cả những điều ấy đè nặng lên tâm trí, khi ngủ cũng không quên trong giấc mơ. Ham mà chưa được, thì cố chiếm cho bằng được, bao nhiêu năng lực dồn cả vào đua tranh. Rút cuộc, đến lúc hai tay buông suôi, của chẳng mang theo được, lại đèo cái ác nghiệp gánh sang kiếp sau.

Đạo Phật dạy: “Hãy buông bỏ các ham muốn, mưu cầu”. Nói thì dễ, làm thì khó, vì không phải ai cũng có nhiều nghị lực như nhau. Đạo Phật dạy: “Hãy biết đủ”. Khi đã tri túc, đã hết cầu mong thì nghèo cũng là giầu, tâm trí thảnh thơi vì thoát được mọi sự dày vò. Đạo Phật còn dạy: “Hãy quán vô thường”. Mọi sự trên đời đâu có bền vững, nay còn mai mất, chỉ như đám mây nổi mà thôi.

Muôn chung chín đỉnh có làm gì!

Nước lã cơm rau miễn tri túc.

Người chẳng thấy Đổng Trác ngọc vàng chất đầy nhà?

Nguyên-Tải hồ tiêu tám trăm hộc?

.......

Người đời trong trăm năm,

Rốt cuộc như thảo mộc...

(Nguyễn Trãi, Côn Sơn ca)

Thứ đến là lòng sân hận. Ai nói chạm đến mình là bực bội, giận giỗi, về nhà quên cả ăn uống, nghỉ ngơi. Trong đời này, ngay cả những người xưa nay mình vẫn coi là tốt, cũng có những lúc làm cho mình buồn khổ. Này là một người bạn nói xấu mình, kia là một cô em họ chê bai mình, đây là một người đồng sự “chơi xấu” mình! Biết bao chuyện chồng chất, nghĩ đến là ray rứt, không nguôi! Mà đâu chỉ có thế, còn phải nghĩ đến chuyện trả miếng báo thù, mưu này kế kia, chưa thực hiện được là tức đến thâm gan tím ruột! Người làm cho mình khổ chẳng biết có khổ không, chung qui chính mình khổ trước. Đạo Phật dạy: “Buông ra đi, xả hết đi, sân hận làm gì”. Nhưng xả khó quá. Có phương pháp: “Hãy quán từ bi, bỏ báo oán”. Cứ nghĩ rằng những điều bực bội mà mình phải gánh chịu đều là hậu quả của các nhân xấu gieo từ các kiếp trước, nay ta hãy chịu đựng cho hết để trả cho xong những món “nợ” đó, càng sớm càng dễ giải thoát. Kinh Phổ Môn dạy một phương pháp rất đơn giản: “Nếu nhiều giận hờn, thường cung kính niệm Quán Thế Âm Bồ-tát, liền khỏi được lòng giận.”

Người khác làm mình phiền, làm mình khổ, nên mình sân hận, nhưng còn một thứ nữa ngay ở trong ta, nó làm ta khổ, ta buồn, ta giận. Đó là các định kiến, các thiên kiến tích lũy trong ta từ lúc nhỏ đến giờ, do hoàn cảnh gia đình, hoàn cảnh xã hội và nền giáo dục đã hấp thụ. Một bà có con gái du học lâu năm, khi con gửi thư xin phép lấy chồng mà chồng lại là người Bắc, thì bà đó nổi giận rồi rủa: “Cho chết, gặp mẹ chồng người Bắc thì chết, con ạ”. Chưa gặp, chưa quen, mà cứ nhất định cho rằng người ta đanh ác, thế là có thành kiến, những thành kiến đó làm cho người ta nghĩ lầm, từ lầm nhỏ đến lầm lớn.

Lại đến chuyện này: Một bà kia mất con dao, bà nghi cho con nhà hàng xóm. Từ lúc đó bà ta thấy nó với đủ thứ xấu: nào là mặt choắt, nào là mắt gian, nào là hư hỏng ... Đến lúc bà ta tìm thấy con dao dưới gầm trạn nhà mình, thì bà lại nhìn đứa bé hư hỏng kia thành một đứa ngoan ngoãn dễ thương!

Đạo Phật dạy cần phải xả những ý kiến như vậy. Cái xả này khó lắm. Phương pháp xả là tu hạnh từ bi. Có từ, có bi mới thương yêu người và mong người vui. Một phương pháp xả nữa là quán vô ngã. Có thế mới dần dần quên được cái tự ngã, bớt kiêu mạn. Lúc đó không còn khư khư giữ chặt ý kiến mình, mà mở rộng tâm trí xét ý kiến người khác, so sánh cân nhắc để có ý kiến đúng.

Đến mức cao nữa, là xả hết, không còn trụ vào cái gì nữa. Thế là thực hành lời dạy trong kinh Kim Cương. Ngài Lục Tổ đã ngộ khi nghe đến câu “Ưng vô-sở-trụ nhi sinh kỳ tâm”, xả đến mức này là đã đến bậc “giác” rồi.

Đức Di-Lặc có một hóa thân: đó là hòa thượng Bố Đại (mang cái đẫy bằng vải bố) xuất hiện vào đời nhà Lương (Trung Hoa). Ngài ăn mặc xốc xếch, đi đâu thường mang cái bị lớn, gặp ai có món gì, xin món ấy, dồn vào bị, gặp trẻ con đem ra phân phát cho chúng ... Một hôm có người hỏi rằng: “Đại ý Phật pháp là thế nào?”. Bố Đại hòa thượng buông cái bao lớn rơi xuống đất, đứng thẳng, khoanh tay. Hỏi tiếp: “Chỉ là như vậy, hay lại có việc hướng thượng?”. Bố Đại hòa thượng mang bị lên vai đi.

Qua hành động trên, ta thấy hạnh chính yếu của Ngài là “xả”. Đại ý Phật pháp là buông bỏ tất cả. Còn đeo đẳng, còn chấp chặt thì không thể nào thâu đạt được Phật pháp. Nhưng, xả bằng cách vui vẻ thích thú thì cái xả ấy mới thật là hỷ xả. Khi bỏ tất cả người ta tưởng như không còn gì nữa, nhưng không. Sẽ còn đại bồ-đề là pháp hướng thượng. Cho nên đến câu hỏi thứ hai, Ngài mang bị lên vai, đi ...

Nhân ngày mồng một Tết, ngày vía Đức Di-Lặc, đỉnh lễ Ngài, Phật tử chúng ta dốc lòng học bài học của Ngài: tu hạnh hỷ xả. Xả những điều nhỏ, điều dễ trước, để thoát được tham, sân; dần dần xả những điều lớn hơn, khó hơn, không còn chấp trước gì cả, không còn vướng mắc gì nữa, đến độ thân tâm hoàn toàn an lạc. Quả thật là “buông tất cả, mà được tất cả”!

Đầu năm chúc nhau “thân tâm an lạc”, đích thực chúc nhau “buông tất cả, mà được tất cả, tức là được “vào” Phật tánh vậy.” □

GHI CHÚ.

Theo Pháp Tuyển Tân Tu của đạo hữu Hiển Mật Đỗ Hữu Trạch thì chữ XẢ có mấy nghĩa như sau : 1/ Không sướng, không khổ, không vui cũng không buồn. Hiểu theo nghĩa này, xả thuộc về thọ tâm sở. 2/ Không yêu cảnh thuận, không ghét cảnh nghịch, chỉ vui vẻ làm việc lợi ích cho mình và cho chúng sinh. Hiểu theo nghĩa này, XẢ thuộc về hành tâm sở. 3/ Thản nhiên trước mọi xung đột, mọi biến chuyển của cuộc sống. Hiểu theo nghĩa này, XẢ thuộc vô lượng tâm. □

Trở về Trang d_bb ĐHKH