Đặc San Xuân

Tranh: Họa sĩ Phi-Ròm

M Ộ T M Ù A X U Â N
V Ắ N G C À N H M A I

Thầy HT Trần Hà Thanh

***

Năm Ất Mão 1975, cũng như năm nào mùa xuân dưới mái trường Trung học Ninh Hòa trở về trong không khí thanh bình như dòng sông Dinh trôi êm ả qua phố quận xuôi về biển cả giữa đôi bờ với hàng dừa xanh ngát…Đã ba mươi sáu mùa xuân trôi đi kể từ lúc tàn cuộc chiến thầy trò chúng tôi luôn nhớ về những năm tháng dưới mái trường xưa. Những kỷ niệm vui buồn trong quá khứ đều đẹp vì nó sống lại từ tiềm thức mà tưởng như nó đã phai nhạt theo thời gian. Thầy trò chúng tôi dù là đồng hương Ninh-Hòa - Dục Mỹ hay thân hữu đều có chung ý nghĩ : chúng tôi đã có một ngôi trường trong một không gian phố quận hiền hòa được bao bọc từ ba phía rặng Trường Sơn hùng vĩ và đại dương bao la ở phía đông.

Thầy trò chúng tôi có cái may mắn sống những mùa xuân thanh bình nơi hậu phương an toàn của Miền Nam trong cơn binh lửa thời đó. Đồng nghiệp cũng như cá nhân tôi đã từng dạy học nhiều nơi, mỗi nhiệm sở ví như một ga tạm trên hành trình của một con tàu xuôi ngược bắc nam. Cá nhân tôi vào nghề từ những năm đầu của thập niên 1960 khi Miền Nam Việt Nam sống trong chiến tranh sau một thời kỳ thanh bình 1954-1960. Dạy học trong hoàn cảnh nghiệt ngả do không khí chiến tranh bao trùm nơi thị xã hoặc tỉnh lỵ, ban đêm không dám ra đường, ban ngày đứng lớp giảng bài mà lo sợ đạn pháo kích từ ven đô thị, tôi đã từng chứng kiến một số đồng nghiệp dạy học ở quận lỵ thoát chết vì bom đạn trong gang tấc, và mấy tuần sau mới hoàn hồn.

Những năm tháng sau cùng trước 1975 nơi thị trấn Ninh-Hòa là thời gian đáng ghi nhớ và trân quí vì chúng tôi tìm lại những giây phút hoan ca, sống cùng với thiên nhiên của một thời thư sinh đến trường. Chúng tôi đã tìm được niềm vui của thời niên thiếu có trước chiến tranh. Trong khung cảnh Ninh-Hòa thời đó chúng tôi đã tìm được mùa xuân của tuổi học trò : Hoa phượng thắm tươi lung linh trong nắng hạ cũng như mùa xuân theo sự tuần hoàn của thời tiết.

Trở lại chuyện mùa xuân Ất Mão 1975 dưới mái trường xưa. Như thường lệ những giọt mưa thu cuối cùng nhường chỗ cho cơn gió nhẹ mang không khí se lạnh buổi giao mùa. Nó báo hiệu năm học đã qua hết gần nửa thời gian. Sinh hoạt thể thao văn nghệ diễn ra đan xen với lịch thi đệ nhất bán niên vừa dứt thì không khí đón Tết âm lịch trở nên rộn rã. Nói đến sinh hoạt văn nghệ thể thao, thầy trò chúng tôi rất bận rộn vì mang trọng trách tổ chức thi đua giữa các trường Trung học thuộc phía bắc tỉnh Khánh hòa. Chuẩn bị thi đua thì phải tập dượt, thời gian thì có hạn, thầy trò cố gắng làm sao cuộc vui không ảnh hưởng đến sự liên tục trong việc dạy và học. Hằng năm đều có những cuộc tranh tài như thế nên mới có màn “đem chuông đi đánh xứ người “ : toán ca vũ được mời đi trình diễn cấp quân khu ở Đà lạt hoặc cấp trung ương ở Saigon.

Những sinh hoạt đón xuân như thế giúp đầu óc thầy trò bớt căng thẳng sau ngày tháng. nghe và rao giảng lý thuyết các môn học trong không khí trang nghiêm giữa bốn bức tường của lớp học. Bước vào trung tuần tháng giêng dương lịch thì không khí sân trường rộn ràng và trong sáng dưới ánh nắng ban mai. Đó đây từng nhóm nhỏ chuẩn bị báo tường, trang hoàng lớp học, tập ca hát những ca khúc đón xuân …Đã có ca khúc mừng xuân thì phải có hoa xuân : hoa trang hoàng trên giấy, hoa cắm trên trên độc bình cùng hoa trên cành :

Hoa xuân nọ còn phong nộn nhụy

(Nguyễn Gia Thiều – Cung Oán Ngâm Khúc)

Càng gần đến ngày tạm chia tay, không gian sân trường, lớp học tươi sáng hẳn lên, có đủ loài hoa trang hoàng trên giấy, những bó hoa còn đọng sương mai như đang khoe sắc. Thế nhưng trong khoảng không gian đó vắng bóng cành mai vàng nơi phòng khánh tiết, ngay trên những bìa trang báo, thiệp chúc tết cũng thiếu nụ mai vàng nở hàm tiếu.

Rồi khi cổng trường khép lại, thầy trò tạm chia tay về vui tết với gia đình, chúng tôi vội đi tìm mua một cành mai vàng, cho đến hôm cận tết vẫn không tìm thấy, thôi thì đành phải đón xuân vắng những nụ mai vàng. Thời gian nghỉ Tết chóng trôi qua sinh hoạt nhà trường trở lại bình thường dù phảng phất đâu đây hương vị những ngày đầu xuân. Chuẩn bị cho Mùa Hè Vui hằng năm, chúng tôi thu thập và chọn lọc bài viết để hoàn thành Tập Kỷ Yếu. Công trình được chuẩn bị chu đáo để phát hành vào dịp Lễ phát phần thưởng cuối năm học vào giữa tháng 6-1975. Nhưng từ 10-3-1975 trở đi không khí chiến tranh bao trùm : cuộc chiến trở nên ác liệt rồi đi đến giai đoạn kết thúc và năm học theo đó cũng sớm kết thúc vào 1-4-1975. Phải chăng màu đỏ của hoa nhuộm sân trường Tết Ất Mão mấy tháng trước báo mùa hạ năm đó đến sớm !

Ba mươi sáu năm sau, giờ đây có người về thăm quê Mẹ và người ấy nói rằng sẽ ghé thăm Ninh-Hòa – Dục Mỹ, tôi xin mượn lời thơ của Dương Quân để bày tỏ cảm xúc của mình cứ mỗi độ xuân sang, hè đến:

Nhờ em tìm đến ngôi trường học,

Hoa phượng ngày xưa rất thắm tươi

Thăm hỏi Thầy Cô còn hay mất,

Bạn bè chắc đã lạc muôn nơi.

(Dương Quân - Lời Nhắn Về Thăm Quê Cũ

                    Cội Nguồn online 28-12-2010)

Tấm lòng của kẻ tha hương nhớ về cố quận không hẳn vì nặng lòng về một thời đã qua :

Sông kia rày đã nên đồng,

Chỗ trồng ruộng lúa, chỗ trồng ngô khoai.

Đêm nghe tiếng ếch bên tai,

Giật mình còn tưởng tiếng ai gọi đò.

( Thi sĩ Trần Tế Xương )

Như khi ngược dòng thời gian về thời điểm đó, chúng tôi cho rằng mùa xuân năm ấy là mùa xuân của lịch sử sang trang. Một khi Lịch Sử Đất Nước sang trang thì có cuộc đổi đời, còn kẻ chiến thắng gọi đó là “Bão nổi lên rồi “ ( Một ca khúc vào thời điểm 30-4-1975 ). Do đó thân phận con người cũng bị cuốn trôi trong cơn lốc xoáy của cơ hàn, của phân ly. Trong cơn phong ba đó một số đồng nghiệp và một số cựu học sinh không may mắn được “survive”nên chúng tôi chỉ có giây phút chạnh lòng khi nghĩ về họ đã một thời chung một mái trường như một đại gia đình. Ngôi trường đó giờ đây thay đổi nhiều như đổi cấp lớp, đổi tên.

Trong vòng xoáy của sự đổi thay như dòng nước cuồn cuộn của trường giang trôi về biển cả, ngôi trường vần còn mãi trong tiềm thức của những ai đã một thời gắn bó. Cứ mỗi độ giao mùa nơi quê hương thứ hai nầy, người ta càng khám phá những tình cảm mà người ta không nhận ra trước kia. Có một lần buổn do “nỗi buồn tàn thu “ thì tiếng phone reo, bên đầu dây bên kia tiếng một thân hữu vọng lên : “ Nhớ lắm ! Nhớ Dục-Mỹ lắm ! Nhớ ngày mồng một tết âm lịch từ buổi trưa chúng ta nâng ly chúc chau …Tôi nhớ rõ có thầy A, thầy B giờ đã khuất bóng …. Khí trời hôm nay mát lạnh sao giống khí hậu ở Dục -Mỹ mùa xuân năm nào... “Được nghe những câu đầy ân tình đó là hạnh phúc lớn lao. Mùa Xuân là đó. Đối với chúng tôi, những chung vui bên ngoài lớp học, những buổi học cuối cùng trong năm ấy như mới xẩy hôm qua, mỗi năm tình cảm đậm đà thêm nhất vào dịp “tha hương ngộ cố tri “ mặt đối mặt, hoặc tiếng cười dọng nói cách xa nửa vòng Trái Đất. Điều gì giúp chúng tôi gắn bó nhau khi ký ức tàn phai theo thời gian cũng như tuổi tác chồng chất. Đó là không gian nhỏ bé mà thanh bình nơi phố quận hiền hòa. Nơi chốn hiếm có trong cơn binh lửa mà Miền Nam phải chịu đựng.

Chúng tôi có cảm tưởng dải núi cao xanh hùng vĩ bao quanh như che chở thầy trò chúng tôi được sống trong khoảng không gian hòa bình đó, đồng thời chúng tôi tri ân những anh hùng vô danh một thời “đi vào nơi gió cát “ hay biển cả. Sự dấn thân của họ vào chốn sa trường đem lại hậu phương nhỏ bé được sống vui trong đó có hậu phương Ninh-Hòa. Họ đồng trang lứa với chúng tôi nhưng sớm từ bỏ nếp sống thư sinh của tuổi hoa niên mà khoác chinh y lên đường. Gọi họ là những anh hùng vô danh vì chúng tôi nhớ đến họ mà không biết họ là ai, có thể họ giờ đây ở gần chúng tôi bên nầy bờ đại dương, hoặc đã trở thành cát bụi hoặc đang sống âm thầm trong túng cùng nơi cố quận vì đã mất đi một phần thân thể cho sự dấn thân năm xưa.

Còn Tân Mão 2011 : đếm ngược thời gian thì được thì 12 con giáp trong âm lịch lập lại 3 chu kỳ cái tình cờ những con giáp đó lại nằm trên giao điểm giữa hai thế kỷ 20 và 21 nói một cách trọng đại hơn là giao điểm giữa hai thiên niên kỷ ( cuối thiên niên thứ 2 và đầu thiên niên kỷ thứ 3 ). Chúng tôi có cái hạnh phúc là còn hiên hữu tìm được hình ảnh cái vui của mùa xuân năm đó.

Nơi quê hương thứ hai nầy chúng tôi có những thú vui bốn mùa với thiên nhiên, mùa nào cũng là mùa xuân. Mùa xuân về với thiên nhiên có cơ hội ngắm hoa anh đào, hạ thì họp mặt cựu học sinh và thưởng hạ nơi nông trại hay bờ biển, thu đông du ngoạn thắng cảnh nhìn tuyết rơi. Chúng tôi có đầy đủ của thú vui tao nhã như

                  Xuân du phương thảo địa,

                  Hạ thưỏng lục hà trì

                  Thu ẩm hoàng hoa tửu

                  Đông ngâm bạch tuyết thi

Còn cố hương xa vời, như trên chúng tôi đã trình bày hình ảnh mùa xuân trong mùa hạ,mùa xuân năm đó chấm dứt sự nghiệp cá nhân luôn hiện trong tim, trong ký ức. Cho nên năm tháng càng trôi qua tôi xin cám ơn cuộc sống đã cho tôi thấy thêm một mùa xuân trở lại nơi ngôi trường nhỏ bé mà xinh xắn ngày xưa. /.

Ngày 10-1-2011

THANHTRAN