THỜI KỲ SAU KHI BỊ TÙ OAN MUỐN LUI VỀ ẨN DẬT (Khoảng 1429 - 1437) Dương Anh Sơn

   

 

 

Bài 60 :

 

MẠN THÀNH (I)

漫 成 (一)

 

Thanh niên phương dự ái nho lâm,         青年芳譽藹儒林

Lão khứ hư danh phó mộng tầm.           老去虛名付夢尋

Trượng sách hà tòng quy Hán thất,          杖策何從歸漢室

Bão cầm không tự tháo Nam âm.           抱琴空自操南音

Trọng Ni tam nguyệt vô quân niệm,          仲尼三月無君念

Mạnh Tử cô thần lự hoạn tâm.                 孟子孤臣廬患心

Đãn hỷ cung cơ tồn cựu nghiệp,              但喜弓萁存舊業

Truyền gia hà dụng mãn doanh kim.    傳家何用滿贏金

 

DỊCH THƠ:

 

Tản mạn thành thơ (Bài 1)

 

Tiếng thơm tuổi trẻ rừng nho,

Về già tìm đến danh hờ chiêm bao.

Chống roi theo Hán vì sao?

Ôm đàn vẫn giữ điệu nào Nam thôi!

Mạnh: lo đơn độc bầy tôi,

Không vua ba tháng nhớ ngườI: Trọng Ni.

Mừng còn nghiệp cũ cung, nia,

Truyền cho con cháu cần chi vàng nhiều!

 

DỊCH NGHĨA:

 

Lúc tuổi thanh niên được ngợi khen và tiếng thơm nơi rừng Nho học tươi tốt – Khi về già, cái danh suông gửi tìm trong giấc mộng – Vì sao chống roi ngựa đi theo nhà Hán? Rồi ôm đàn chỉ đánh khúc nhạc Nam thôi?! - Trọng Ni ba tháng không có vua để nghĩ nhớ - Mạnh Tử lo lắng cho tấm lòng người tôi thần cô độc bị hoạn nạn - Mừng cho nghiệp cũ cung nia vẫn còn - Truyền lại cho nhà cần chi vàng đầy khắp?

 

CHÚ THÍCH:

 

-     芳譽 phương dự: tiếng thơm và sự khen ngợi.

-     藹儒林 ái nho lâm: rừng nho tươi tốt, rậm rạp, nhiều.

-     杖策 trượng sách: Đặng Vũ thời Đông Hán nghe tin Hán Quang Vũ Lưu Tú dựng cờ, thu phục Hà Bắc bèn cưỡi ngựa chống roi xin theo.

-     南音 Nam âm: Chung Nghi người nước Sở bị bắt sang Tần. Ông giỏi đàn nên khi vua Tần sai gảy đàn chỉ đánh đàn điệu phương nam để tỏ ý nhớ nhung và không quên quê hương.

-     仲尼,孟子Trọng Ni và Mạnh Tử: Khổng Tử và Mạnh Tử hai người có công lớn trong việc phát huy đạo Nho và đề cao sứ mệnh của các bậc quân, thần.

-     萁 cơ: (ki) cái nong gạo, cái ria sàng gạo. Cung để giữ gìn bờ cõi, còn ria để lo cơm no cho dân lúc thanh bình.

 

 

 

Bài 61 :

 

MẠN THÀNH (II)

漫 成 (二)

 

Nhãn trung phù thế tổng phù vân,              眼中浮世總浮雲

Oa giác kinh khan nhật Tấn Tần.              蝸角驚看日晉秦

Thiên hoặc táng tư tri hữu mệnh,             天或喪斯知有命

Bang như hữu đạo diệc tu bần.               邦如有道亦羞貧

Trần Bình tự tín năng vi tể,                        陳平自信能為宰

Đỗ Phủ thùy linh dĩ ngộ thân.                    杜甫誰忴已誤身

Thế sự bất tri hà nhật liễu,                        世事不知何日了

Thiên chu quy điếu Ngũ Hồ xuân.             扁舟歸釣五湖春

 

DỊCH THƠ:

 

Tản mạn thành thơ (Bài 2)

 

Mắt xem đời thảy mây bay,

Tấn Tần sợ thấy ngày ngày sừng sên.

Trời ngờ biết mệnh bỏ nền,

Nước nghèo có đạo cũng nên thẹn thùng.

Tin nơi chức tể Trần Bình

Ai thương Đỗ Phủ lầm mình xót thân.

Chuyện đời chẳng biết, ngày tàn,

Thuyền con câu cá về xuân Ngũ Hồ.

 

DỊCH NGHĨA:

 

Trong con mắt, cuộc đời trôi nổi thảy là đám mây bay bồng bềnh cả - Sợ rằng phải thấy mỗi ngày Tần và Tấn (tranh giành nhau) như chuyện cái sừng con ốc sên – Ông trời ngờ vực biết là có mệnh, nên đã bỏ mất nền tư văn - Nước mà có đạo phải xấu hổ  cho cái nghèo - Trần Bình đã tự tin là mình làm được chức Tể tướng – Ai là người thương cho Đỗ Phủ vì lầm lẫn mà thân phải khổ - Chuyện đời chẳng biết ngày nào là chấm dứt - Với con thuyền nhỏ mùa xuân về câu cá ở Ngũ Hồ.

 

CHÚ THÍCH:

 

-     câu 1: Mắt nhìn cuộc đời chìm nỗi, tất cả đều như mây bay nổi trôi.

-     蝸角 oa giác: sách Trang Tử kể chuyện có hai kẻ tranh chấp nhau khi gọi con sên là “man”, kẻ kia gọi là “xúc” giống như Tấn Tần cứ tranh giành, đánh nhau mãi thời Xuân Thu.

-     喪斯 táng tư: tư chỉ nền tư văn nền tảng lễ nghi văn minh của một xã hội (nghĩa khác là trợ ngữ: ấy, là, thì, ắt, là, hoặc tách ra…); táng tư: bỏ mất đi những nền tảng căn bản và là giềng mối của xã hội.

-     陳平 Trần Bình: lúc chưa theo Lưu Bang làm nghề chia thịt trong làng được các bô lão khen ngợi tự tin rằng mình có thể đảm nhận chức tể tướng. Về sau theo phò Hán Cao Tổ thắng lợi được phong chức Tả thừa tướng ngang chức tể tướng.

-     杜甫 Đỗ Phủ: nhà thơ lớn đời Đường thường nói “Nho quan đa ngộ thân” 儒冠多誤身.

-     忴 linh: hiểu trong lòng, thương xót, lênh đênh (誰忴 thùy linh: ai là người thương xót).

-     扁舟 Thiên chu: thuyền con (Thiên là âm chữ “biển” chỉ tấm biển hoặc vật hình dẹt) Bản do Đ.D.A hiệu đính dung chữ “biển chu” (S.đ.d tr.321)

-     五湖 Ngũ Hồ: nơi Phạm Lãi sau khi giúp Việt Vương Câu Tiễn diệt được Ngô Vương Phù Sai đã cùng Tây Thi bỏ vào Ngũ Hồ dong thuyền ngao du ngày tháng.

 

 

 

 

 

---

Dương Anh Sơn
 Giáo Sư Triết học

 Trung học Ninh Hòa